هگل تصوير تناقض اشتباه است[1] و اين جاست كه موضوع زننده و خارق العاده جلوه مى كند.

همان طور كه پل فولكيه مى نويسد: اجتماع ضدين، موضوع زننده اى است كه هيچ عاقلى حاضر به پذيرش آن نمى باشد و هرگز صحيح نيست كه تناقض فكرى را تصوير تناقض اشياء آن هم به معناى اصطلاحى بدانيم، زيرا تناقض فكرى جز اصطكاك دو فكر و توليد فكر برتر چيزى نيست. پل فولكيه تناقض فكرى را چنين توصيف مى كند: يكى از مباحثه كنندگان موضوعى را تصديق مى كرد و حريف او، آن موضوع را نفى مى كرد، ولى كار به اين جا خاتمه پيدا نمى شود. بلكه مباحثه ادامه پيدا مى كند سرانجام مباحثه به نوعى تركيب پايان مى پذيرد.

يك چنين تناقض فكرى، بى مانع بلكه مايه تكامل مى باشد و پيوسته حقيقت زاييده بحث و بررسى است و در زبان عرب مى گويند: «الحقيقة بنت البحث; حقيقت فرزند بحث و مذاكره است»، ولى تناقض در خارج به معناى ديگر است كه هيچ خردمندى نمى تواند آن را تحت شرايطى تجويز كند.