و پس از آن هگل و ماركس، ديالك تيك را در مورد پديده هاى عينى به كار بردند.

ديالك تيك، فلسفه يا علم و يا روش؟

براى كسانى كه با مسائل فلسفى سروكار دارند، تفاوت فلسفه با علم و هر دو با سومى كاملا روشن است مقصود از فلسفه قوانين كلى مربوط به وجود و هستى است، آن جا كه مى گويد: وجود يا علت است و يا معلول، يا حادث است و يا قديم، يا مجرد است و يا مادى، و ...

هم چنان كه مقصود از علم، آگاهى از يك رشته قوانين حاكم بر بخشى از هستى كه از راه تجربه و آزمون به دست مى آيد، آن گاه بهوسيله يك استدلال عقلى برغير مورد تجربه نيز گسترش داده مى شود; مثلا علم فيزيك خواص ظاهرى اجسام را تشريح مى كند و در سايه چند آزمون به دست مى آورد كه آهن در حرارت خاصى انبساط پيدا مى كند، آن گاه نتيجه آزمون بهوسيله يك استدلال عقلى كه در شناخت كاملا مطرح شده است، به همه آهن هاى موجود در گذشته و حال و آينده تعميم داده مى شود.

مقصود از روش، همان قوانين كلى عقلى درباره قضاياى ذهنى است كه راه تفكر صحيح است، بيان مى كند و در اصطلاح به آن منطق مى گويند.

از آن جا كه ديالك تيك يك نوع جهان بينى است و كل جهان، به جزئى از آن را بررسى مى كند، قهراً بايد آن را فلسفه شمرد، و از پايه گذاران آن، به عنوان فيلسوف نام برد، لذا انگلس كه پى ريزى بخش