2

ديالك تيك

كمتر واژه اى به سرنوشت «ديالك تيك» دچار شده است، در طول تاريخ اين لفظ كاربردهاى گوناگونى داشته و هر كس آن را در معناى خاصى به كار برده است ولى با اين همه، مجموع معانى را مى توان به دو معنا بازگشت داد، و از اين راه ديالك تيك را به دو قسمت قديم و جديد تقسيم كرد، و اين دو معنا را مى توان به نحو ياد شده در زير بيان كرد:

ـ ديالك تيك ذهنى;

ـ ديالك تيك عينى.

ديالك تيك قديم تا زمان هگل (1770-1831م) يك امر ذهنى و نوعى متد فكرى و شبيه منطق بود و افراد از اين راه به مقاصد علمى و سياسى خود مى رسيدند، در حالى كه از دوران هگل، جنبه ذهنى و متدى خود را از دست داد و به معناى قوانين حاكم بر طبيعت و فكر و جامعه به كار رفت و هر موقع اين لفظ در فلسفه هگل و يا فلسفه ماركس به كار مى رود، مقصود از آن يك رشته قوانين عمومى مانند تضاد و حركت است كه جهان و جامعه را در برمى گيرد.