بين اين است كه به همان تغييرات واقع بينانه اكتفا كند ولى علت اين كه ماركسيسم از اين تعبير بهره مى گيرد، اين است كه وى به نابودى هر قديم و كهنه اى اصرار دارد، از اين جهت از چنين تعبير سراپا ابهام و گنگ، استفاده مى كند.

و هرگاه مقصود از اين قانون غير از قانون حركت و يا مثلث هگل باشد چنين اصلى در صورتى مى تواند يك قانون فلسفى آن هم به محتواى تكاملى اش باشد كه كلى و عمومى باشد، در صورتى كه چنين نيست و در مواردى از طبيعت از اين قانون خبرى نيست، از اين جهت بايد آن را توصيفى از طبيبعت پيرامون بخشى از پديده هاى طبيعت دانست نه يك قانون فلسفى جهان شمول كه بايد كلى و ضرورى باشد.

مثلا هسته يك درخت ميوه دار، سبز مى شود و از آن تنه و شاخه و برگ مى رويد و در فصل مناسبى شكوفه مى گردد و گل مى دهد و سرانجام به ميوه مى نشيند، بديهى است كه تنه و شاخه و برگ درخت در شكوفه و گل و ميوه هضم نمى شود بلكه پس از رسيدن و خشكيدن ميوه نيز هم چنان باقى مى ماند. در اين مثال علاوه بر اين كه نمى توان پروسه تكامل را سه طرفه دانست، بلكه نفى هر پديده را بهوسيله پديده ديگرى نيز نمى توان اثبات كرد.

2ـ دانه هاى جو يا گندم يا ساير دانه هاى خوراكى كه مورد مصرف انسان و جاندار مى باشد، نسبت به دانه هايى كه سبز مى شوند، خيلى بيشتر است و هرگز اين دانه ها مسير تكاملى خود را به شكلى كه انگلس ياد مى كند نمى پيمايد، از اين جهت نمى توان قانون نفى درنفى را يك قانون كلى براى همه پديده هاى جهان به حساب آورد تا چه رسد به