نمى داند تا بگوييم فلان شىء ذهن است يا عين، و از اين طريق گروهى را ايده آليست (ذهن گرا) و گروه ديگرى را رئاليست (واقع گرا) معرفى كند، بلكه فلسفه او در هيچ يك از اين قالب ها نمى گنجد. از نظر او معقول عين واقعيت و واقعيت عين معقول است. عين آنچه را كه عقل در عالم خود به صورت ضرورت استنتاج مى كند، همان است كه در خارج به صورت «استنتاج» واقع مى شود.

فلسفه اسلامى هرچند به وجود عينى و وجود ذهنى قائل هست و ميان ذهن و عين يك نوع تطابق را صحيح مى داند و اگر چنين تطابقى نباشد، صورت ذهنى نمى تواند از واقع خارج از خود، حكايت كند و علم ناميده شود. ولى در عين حال هرگز در اين فلسفه، عمل عين، عين عمل ذهن نيست، ذهن روى مفاهيم كار كند در حالى كه عين روى مصاديق و هرگز دليل وجود ندارد كه عمل هر كدام يكى باشد; مثلا چون در عالم ذهن يك فكر از فكر ديگر «استنتاج» مى شود، حتماً در عالم خارج نيز بايد چنين باشد بلكه اين استنتاج ها مربوط به عالم ذهن است و هرگز در خارج چنين استنباطى وجود ندارد.

ولى هگل در اين مورد جور ديگرى فكر مى كند و معقول را عين واقعيت مى انديشد و همه را به يك چوب مى راند و استنتاج را يك سير منطقى حاكم بر عين و ذهن مى داند.

3ـ استنتاج مقوله اى از مقوله اى

منطق هگل كه در حقيقت بخشى از فلسفه او را تشكيل مى دهد، عبارت است از استخراج مفاهيم از مفاهيم ديگر، برپايه هاى «تز» و