دوره در ميان اجزاى آن نه اختلافى وجود داشت و نه در درون هر توده اى از ماده كوچك ترين تركيب يا تفاوت ما بين ذرات خبرى بود. بلكه سكونى مطلق و يك نواختى سراسرى، بساطت صددرصد برآن حاكم بوده است.

در اين جا، اين سؤال پيش مى آيد كه اولا: ماده بسيط و يك نواخت نمى تواند در خود ايجاد موج كند و خود را آرايش كند. ثانياً: در ميان موج ها و آرايش هاى ممكن، يكى را برگزيند، پس بايد در كنار ماده بسيط، عامل ديگرى باشد كه ايجاد موج و گزينش موجى خاص به آن مستند باشد.

به عبارت روشن تر: شىء بسيط، سراسر مشابه و يك نواخت كه جميع نقاط آن يكسان و خالى از هر گونه تفاوت و اختلاف است چگونه ممكن است حالت جديدى پيدا كند و در مسير قانون خاصى قرار گيرد و حادثه اى پس از حادثه اى بيافريند؟

درياى عظيمى را فرض كنيد كه سطوح آب هاى آن با هم مساوى باشد و عاملى از خارج به نام «باد» بر آن نوزد، در اين موقع، كوچك ترين غرش و موجى در آن مشاهده نخواهيد كرد، آبشار معلول اختلاف سطوح آب و موج، نتيجه وزش باد است و بدون مداخله عواملى از خارج آب دريا تكان نمى خورد و حركتى در آن پديد نمى آيد.

درست است كه الآن امواج كوبنده اى بر دريا حاكم است و يا آبشارهايى پديد آمده است ولى اين به سبب دخالت عامل خارجى است و اگر اين دخالت نبود، سكوت مرگبار دريا شكسته نمى شد.