وجود تحول و دگرگونى، از تز و آنتى تز آن گاه سنتز در آن ها خبرى نيست و موارد تخلف به اندازه اى است كه فقط چند مورد انگشت شمارى را يادآور مى شويم:

1ـ انبساط اجسام، ذوب و تبخير و حركات مكانيكى اجسام، محصول تأثير انرژى ها روى مواد است; بدون آن كه رابطه ديالك تيك تز، آنتى تز و سنتز، در كار باشد. آهن در حرارت انبساط پيدا مى كند، آب در حرارت صد، تبخير مى شود، جسم بر اثر ورود نيرو از خارج حركت مى كند، در اين موارد تحول و دگرگونى وجود دارد ولى از مثلث هگل خبرى نيست.

2ـ در فعل و انفعال هاى شيميايى از تركيب چند عنصر تركيب جديدترى پديد مى آيد، بدون اين كه در اين بين تضادى در كار باشد و سنتزى از درون دو امر متضاد بيرون آيد.

مثلا همگى مى دانيم از تركيب اكسيژن و هيدروژن در سايه (فشار و درجه حرارت،) تركيبى به نام آب يا از تركيب دو عنصر «كلر» و «سديم» (با تنظيم درجه حرارت و فشار) تركيبى به نام نمك بوجود مى آيد. در اين موارد تركيب و تحول وجود دارد، اما از ديالك تيك هگل و عبور تز از كانال آنتى تز آن گاه بروز تز به صورت يك سنتز كامل تر، خبرى نيست.

3ـ درست در قلمرو جهان، به مراحل سه گانه اى به نام ولادت رشد، مرگ برخورد مى كنيم، ولى هرگز خود «توليد» به صورت زنجيرى تك پايه اى بالا نمى رود، بلكه پيوسته تزى با تز ديگرى تركيب پيدا مى كند آن گاه «سنتزى» به وجود مى آيد مانند تركيب اسپرم پدر و