تحقيق و مطالعه و انتخاب آگاهانه اصول دين است، و چه بسا افرادى پس از تحقيق و مطالعه در اصول اسلام، از قبول آن ها سر باز زند. قرآن در آيه ى (لا اكراه فى الدّين)[1] هرگونه الزام و اجبار به پذيرش اسلام را منتفى اعلام مى كند، و در آيه ى ديگرى، بشارت را مخصوص بندگانى مى داند كه آرا و نظريه هاى متفاوت را مى شنوند و از ميان آن ها، «بهترين» رابر مى گزينند.

(فبشّر عباد الّذين يستمعون القول فيتّبعون احسنه * اولئك الّذين هداهم الله و اولئك هم اولوا الالباب).[2]

«پس بندگان مرا بشارت ده، همان كسانى كه سخنان را مى شنوند و از نيكوترين آن ها پيروى مى كنند آنان كسانى هستند كه خدا هدايت شان كرده و آن ها خردمندانند».

خداوند در قرآن كريم، پيامبر(صلى الله عليه وآله) را تنها يادآورى كننده و «مذكّر» مى شمارد و اين كه او نمى تواند بالاجبار بر ايمان مردم تسلطى داشته باشد:

(فذكِّر انّما انت مذكّر * لست عليهم بمصيطر).[3]

«پس تذكر ده كه تو تنها تذكر دهنده اى. تو سلطه گر بر ايشان نيستى كه (بر ايمان) مجبورشان كنى».

اين پرسش ها و انتقادهاى برون دينى و درون دينى، موجب مى شود تا نگاهى دوباره به حكم مرتد در فقه و كلام اسلامى بيندازيم كه آيا حكم با آزادى انديشه ها و روحيه ى تحقيق و پژوهش و انتخابِ آگاهانه منافاتى دارد يا نه؟ و آيا اين