به يك معنى بر گردانيم، زيرا كوچكترين اجمالى در « جمله استثنائى» نيست كه ما به وسيله يكى از ديگرى رفع ابهام نمائيم، زيرا در آيه مورد بحث آشكارا مودت و دوستى قربى را استثناء كرده و آن را مطالبه نموده است، وابهامى در اين استثناء نيست اما جمله « اِلاّ مَنْ شاءَ اَنْ يَتَّخِذَ اِلى رِبِّهِ سَبِيلاًً» دو احتمال دارد:

1 ـ لفـظ « مـن» را شرطيه بگيريم، و جـزاى آن را كه عبارت است از جمله «فلا امنعه» ومانند آن، مقدر بدانيم دراين صورت مقصود از « اتخاذ سبيل» همان كمك هاى مادى و معنوى است دراين صورت معناى آيه چنين مى شود « از شما اجرى نمى خواهم ولى اگر كسى بخواهد به سوى پروردگار خود اتخاذ سبيل كند، من از آن جلو گيرى نمى كنم».

در نتيجه معناى هر دو جمله استثنائى در سوره هاى « شورى» و « فرقان» كاملاً باهم متفاوت است و نقطه مشتركى ميان آنها نيست.

2 ـ لفظ « من » را موصوله بگيريم، و بگوئيم معناى جمله استثنائى اين است كه من مزدى نمى خواهم مگر كسى را مى خواهم كه به سوى پروردگار خود راهى يابد در اين صورت بايد دقت كرد و ديد راه امت به سوى پروردگار خود پس از پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) چيست، آيا جز قرآن و عترت كه حقايق را در دست امت مى گذارند، راه ديگرى هست؟ آرى يكى از طرق انسان به پروردگار خود، گرايش به اهل بيت است كه در سايه آن به خدا راه مى يابد، و از لغزش مصون مى ماند.

روشن تر بگويم: « مودَّت قربى» يك امر « طريقى» است كه در سايه آن، افراد با ايمان از گفتار و كردار آنان دروسى فرا مى گيرند و در پرتو اين « سبيل» (مودت اهل بيت و پيروى از گفتار آنان) به هدف اصلى مى رسند، بنابراين هر دو جمله استثنائى يك مطلب را تعقيب مى نمايند.

اين احتمال روشنتر از احتمال اول است و معناى دوم را فقره هاى زيارات وارده بيشتر تأييد مى كند چنانكه مى خوانيم:

«اَنْتُمُ السَّبِيلُ الاْعظَمُ وَ الصِّراطُ الأقْوَمُ وَ شُهَداءُ دارِ الْفَناءِ وَ شُفَعاءُ دارِ الْبَقاءِ».