نظريه نويسنده تفسير:

مى گويد: از آن جا كه در سوره يوسف در آيه 104 پس از جمله « وَ ما تَسْئَلُهْمْ عَلَيْهِ مِنْ اَجْر » جمله « اِنْ هُوَ اِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالَمِين» گفته شده چنانكه در سوره فرقان آيه 57 پس از جمله « قُلْ ما اَسأَلُكُمْ عَلَيْه مِنِْ اَجر» جمله « الا من شاءَ ان يتخذ الى ربه سيلاً» آمده است، روى مقايسه بايد گفت جمله هاى «اِنْ هُوَ اَلاّ ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ» و « اِلاّ مَنْ شاءَ اَنْ يَتَّخِذَ اِلى رِبِّهِ سَبِيلاًً» با جمله « اِلاَّ الْمَوَدَّدَةَ فِىْ الْقُرْبى» به يك معنى است.

و در نتيجه در جمله نخست مى خواهد برساند كه من اجرى نمى خواهم غرض من اين است كه شما را به وسيله قرآن هدايت كنم، ودرجمله دوم مى فرمايد: منظور من اين است كه شما به راه پروردگاربيائيد و در آيه مورد بحث مى فرمايد من از شما پاداش نمى خواهم هدف من ايجاد اتحاد و يگانگى و حسن معاشرت در ميان افراد است مقصود اين است كه اى مردم به وسيله اين قرآن، كينه ها و عداوت ها، را از ميان برداشته و اتحاد و يگانگى در ميان قبايل و افراد بشر ايجاد كنند.

پاسخ:

روشن نيست كه چرا نويسنده به آيه سوره يوسف استشهاد كرده است در حالى كه در آنجا چيزى از جمله قبل استثناء نشده است در صورتى كه در آيه مورد بحث و آيه سوره فرقان از جمله قبل چيزى، استثناء شده است و مورد بحث اين است كه معناى استثنا را بفهميم، نه هرجمله اى كه پس از جمله «قُلْ لا اَسْأَلُكُمْ عَلَيْههِ اَجْراً» واقع شده است و گرنه در قران به طور مكرر پس از جمله مزبور، جمله « اِنْ اَجْرِىَ اِلاّ عَلى رَبِّ الْعالَمِينَ» واقع شده است به سوره شعراء، آيه هاى 127 و 45 و164 و180) مراجعه بفرمائد.

بنابراين بايد پيرامون دو استثنا كه در سوره هاى « فرقان» و « شورى» واقع شده است، بحث كنيم، در اين باره مى گوئيم ما هيچ الزامى نداريم كه اين دو استثناء را