تأويل يك آيه، به كمك آيه ديگر مانند تأويل آيه متشابه، به كمك آيه محكم، كوچك ترين مانعى ندارد و يك چنين تأويل، تفسير به رأى نيست، بلكه تأويل قرآن به كمك خود قرآن است، و در بخش « تأويل در قرآن» در اين مورد به صورت گسترده سخن گفتيم.

آنچـه كـه ممنوع است ايـن است كه بدون استمداد از آيه و حديث قطعى، به خاطر عقيده قبلى، آيه اى را بر مقصود شخصى خود تطبيق كنيم، به گونه اى كه اگر چنين موضع گيرى خاصى نداشتيم هرگز آيه را به آن نحو تفسير نمى كرديم.

در طول تاريخ گروه باطنيه و برخى از عرفاء، و اخيراً فرقه ضاله، و درزمان ما گروهـك ها با آيات قـرآن بازى كـرده و آنهـا را مطابق مذاق شخصى خود تفسير كـرده اند، نـه تنهـا خود گمراه شده اند، بلكه مايه گمراهى ديگران را هم فراهم آورده اند.

ما در اين جا نمونه كوتاهى را مى آوريم و تفصيل آن را به وقت ديگرى موكول مى كنيم.

( مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ فَبِاَىِّ آلاءِ رَبِّكُمًّ تُكَذِّبًّنِ يَخْرُجُ مِنْهُماَ الَّلؤلؤُ وَ الْمَرْجانِ )

( الرحمن، آيه 19 ـ 22)

« دو دريا را كنارهم قرار داد و ميان آن دو، حائلى است كه به يكديگر تجاوز نمى كنند، كدام يك از نعمت هاى خدا را تكذيب مى كنيد، از آن دو دريا لؤلؤ و مرجان استخراج مى شود».

در اين آيه از امور ياد شده در زير گفتگو به عمل آمده است:

1 ـ دو دريا به هم مى رسند.

2 ـ ميان آن دو حائلى است كه با هم مخلوط نمى گردند.

3 ـ از آن دو دريا جواهراتى مانند لؤلؤ و مرجان استخراج مى شود.

مقصود از اين دو دريا، به قرينه استخراج « لؤلؤ و مرجان» دو نوع آبهاى