آنها بود.

ولى مورد تأويل در اين جا « آيه متشابه» است، نه خواب متشابه، ونه عمل متشابه، ونه يك دستور متشابه در اين صورت تأويل آيه متشابه ( آيه دو پهلو، به ظاهر ناسازگار با آيات محكم) باز گردانيدن، آيه متشابه، به مفاد واقعى و زدودن تشابه از چهره آن خواهد بود.

وبه ديگر سخن : بايد ديد مرجع ضمير در جمله «وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ» چيست تا به تناسب مورد تأويلى بر آن انديشيد ضمير در آن جمله به ( ماء) موصول كه جمله قبلى يعنى ما تشابه منه قرار دارد بر مى گردد و مقصود از ( ما) آيه و كلام و سخن است دراين صورت تأويل آن نيز از مقوله مفاهيم و كلام و سخن خواهد بود.

اصرار بر اين كه در همه موارد بايد « تأويل» يك نواخت باشد، التزام بدون ملزم است آرى « تأويل» در همه موارد يك معنى بيش ندارد اين مصاديق تأويل است كه با اختلاف مورد تأويل، به گونه اى اختلاف پيدا مى كنند، و اختلاف مصاديق گواه بر تعدد معنى نيست.

آيا همه قرآن تأويل دارد؟

با معنى « تأويل متشابه» آشنا شديم در اين جا به توضيح معنى تأويل كه در دو آيه ياد شده در زير وارد شده و به ظاهر حاكى است كه همه قرآن داراى تأويل است مى پردازيم:

1 ـ ( اَلَّذِينَ اتَّخَذوُا دِيْنَهُمْ لَهْواً وَ لَعِباً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا فَالْيَوْمَ نَنْساهُمْ كَما نَسوُا لِقاءَ يَوْمِهِمْ هذا وَ ما كانوُا بِ آياتِنا يَجْحَدوُنَ) .

« آنان كه دين خود را سر گرمى و بازيچه اتخاذ كرده اند و زندگى دنيا آنان را فريب داده است ما امروز آنان را فراموش مى كنيم همچنانكه آنان امروز را فراموش كردند، ونيز به خاطر اين كه آيات ما را انكار كردند».