و همچنين ...

قرآن آنگاه كه دستور مى دهد كه پيمانه ها را تمام تحويل دهند و با ترازوى درست بكشند، فوراً نتيجه گيرى مى كند و مى گويد: ( ذلِكَ خَيْرٌ وَ اَحْسَنُ تَأْوِيلاً) ( سوره اسراء، آيه 35).:« اين كار خير است و سرانجام نيك دارد».

همچنين آنگاه كه به مسلمانان دستور مى دهد كه مرافعات خود را به خدا و پيامبر ارجاع كنيد بازهمان جمله قبلى را در اين جا نيز مى آورد و مى فرمايد:( ذلِكَ خَيْرٌ وَ اَحْسَنُ تَأْوِيلاً) ( سوره نساء، آيه 59):« اين خير است و داراى سرانجام نيكو است ».

دراين موارد تأويل در معنى اسم مفعولى « مال و سرانجام» به كار رفته است و مقصود از سرانجام نيك، آن رشته مصالح و اسرار و علل غائى است كه براين نوع از كارها مترتب است.

3 ـ تأويل : ارجاع آيه به مقصود واقعى متكلم:

درحالى كه مقصود از « تأويل» در اين موارد يك رشته عينيت ها و اسرار و مصالح فردى و اجتماعى است ولى مقصود از « تأويل» در آيه ( وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ) همان ارجاع كلام متكلم به مقصود واقعى است مقصودى كه آيه به روشنى برآن دلالت ندارد و به خاطر «تشابهى » كه ميان حق و باطل و مراد و نامراد وجود دارد مقصود نهائى از آيه روشن نيست، وبايد در پرتو آيات محكم مفاد آيه متشابه را به دست آورد و به مقصود واقعى ارجاع داد.

گواه روشن بر اين كه مقصود از « تأويل» در آيه همان باز گردانيدن آيه به مراد واقعى گوينده است، همان مورد تأويل ( چيزى كه مى خواهيم آن را تأويل كنيم) است، در نمونه هاى گذشته مورد تأويل از قبيل جمله و كلام نبود، بلكه از قبيل يك رشته رؤياهاى صادقانه و يا كارهاى مصلحت دار و اسرار آميز ويا دستورهاى لازم الإجرا بود كه همگى به نوعى داراى عينيت بودند و طبعاً تأويل آنها،متناسب باخود