است- يعنى ماده با شرايط زمانى و مكانى حاضره- اين صورت كوچك را در حاسه ما ايجاد كرده- و از نزديك بواسطه تغيير يافتن شرائط نامبرده- بزرگتر ديده مى‌شود- اگر چه بحسب واقعيت يك حجم واقعى

خلاصه نظريه ماديين جديد

از مجموع گفته‌هاى ماديين اين نتيجه استنباط مى‌شود- فكر و ادراك بطور كلى- از خواص معينه تشكيلات مادى اعصاب مغزى است- و اين خاصيت وقتى به ظهور مى‌رسد- كه تاثيرى از خارج بر اعصاب وارد شود- مانند تاثير امواج نور از راه چشم- و تاثير امواج صوتى از راه گوش- .

پس از آنكه تاثيرات زيادى- از راه حواس بر مغز وارد شد- و آثار مادى نسبتا زيادى باقى گذاشت- قدرت تفكر در مغز پيدا مى‌شود- يعنى استدلال مى‌كند قضاياى رياضى حل مى‌كند- قوانين كلى طبيعت را كشف مى‌كند- اصولى كلى فلسفى و منطقى را بدست مى‌آورد- و البته قدرت تفكر را نبايد يك عمل خارق العاده- در طبيعت تلقى كرد- زيرا عمل تفكر جز يك سلسله تغييرات شيمياوى- كه در مغز حاصل مى‌شود چيز ديگرى نيست- .

نوع ساختمان سلسله اعصاب اشخاص- ممكنست متفاوت باشد و اگر مختلف بود- قهرا نوع احساسات و طرز تفكرات اشخاص- هم فرق خواهد كرد و بعلاوه چون- هر جزئى از اجزاء طبيعت بنا بوضع و موقعيت مخصوص- و در تحت تاثير عوامل مختلف تغيير خاصيت مى‌دهد- ممكنست نوع احساسات و طرز تفكرات- يكنفر نيز در محيطهاى مختلف فرق كند- و لهذا نبايد انتظار داشت- كه اگر يكنفر انسان در كره مريخ بزرگ شود- و سنين عمر خود را در آنجا طى كند- همانطور كه ما در زمين فكر مى‌كنيم فكر كند- زيرا ممكنست در آنجا تمام افكار- و ادراكاتش شكل ديگرى كه- مقتضاى آن محيط است پيدا كند- مثلا طورى قضاياى رياضى را حل كند- كه مخالف افكار ما باشد- مثلا از 2 ضربدر 2 نتيجه 3 بگيرد- و طور ديگرى قوانين طبيعت را كشف كند- طور ديگرى منطق و فلسفه بسازد و همچنين ...- .

اين است خلاصه نظريه ماديين در باب حقيقت نسبى- .

قطع نظر از اشكالات زيادى كه- بر مادى بودن فكر و اداراك وارد است- و ما قبلا در مقاله 3 روشن كرده‌ايم- و قطع نظر از آنچه در مقاله 5 بيان خواهيم كرد- كه در ميان افكار ما يك سلسله افكار مطلق- و غير قابل تغيير موجود است- و چنانكه در متن اشاره شده است- خود ماديين نيز بدون توجه-