آراسته،
و هيچ وصفي قوي تر از اخلاص خدمت الغ خان نيست، او را كه زيادت باد .... [1]» راورتي نيز متردد است كه زنجاني نبايد پسر مولانا باشد، و گويد: كه
شايد پسر خوانده و يا داماد او بود [2] در ربيع الاول سال (658 ه) سالي
كه مؤلف ما نوشتن طبقات را بانجام ميرساند، به مناسبت فيروزيها، و وصول
رسل خراسان در حضرت دهلي جشن باشكوه و شادماني مجللي گرفته ميشود، و مؤلف
نظمي را لايق آن حال سروده و گويد، كه در فصلي پيش تخت اعلي يكي از
دعاگوزادگان از گفتار اين داعي ادا كرده بود [3] از همه اين اشارات مؤلف
ميتوان برآورد، كه وي داراي اولاد و فرزندان متعددي بود.
تحرير و تأليف طبقات ناصري و مآثر ديگر مؤلف:
مؤلفات مولانا نسبت به علو مرتبت علمي و ادبي وي كمتر است، زيرا او شخصي
بود، كه در زبان عربي و علوم شرعي يد طولي داشت و زبان فارسي را بدرجه
استادي و بصورت بي نظيري مينوشت، در هر دو زبان شعر ميگفت، و از مضامين
كتاب طبقات ناصري كه اكنون در دست است، ميتوان دريافت كه كتب تواريخ ما
تقدم را از ملاحظه گذرانيده بود، و از اكثر علوم با خبر بود. اگر كثرت
مشاغل درباري و سياسي و قضائي وي را عذر قرار ندهيم، بايد مولانا را بسبب
ننوشتن مآثر علمي ديگر ملزم قرار دهيم، ولي شايد همان طوري كه از چنين
فاضلي توقع ميرود، مولانا مؤلفات ديگري داشته باشد، كه دوران چرخ گردنده و
روزگار پر آشوب آنرا از بين برده است، علي اي حال از روي معلومات كنوني كه
داريم مولانا دو كتاب نوشته يكي از ان همين طبقات ناصري حاضر است، ديگر
ناصري نامه منظوم كه در مباحث گذشته ذكر رفت، راجع بطبقات ناصري در لف
نوشتجات و اشارات مولانا معلوماتي بدست ميآيد كه ذيلا تلخيص و ترتيب
ميگردد، در ديباجه طبقات گويد: «چون سمند قضاي هندوستان بدين مخلص داعي مفوض گشت، وقتي از اوقات در ديوان مظالم و مقام فصل خصومات و قطع دعاوي
[1] طبقه 22- ذكر الغ خان [2] شرح حال مولانا در اول ترجمه طبقات [3] طبقه 22- ذكر الغ خان-