پس لفظ ترجّى آورد تا ملايم آن بود،و گفتند:«لعلّ»به معنى«لام كى»است،و قوله: يَضَّرَّعُونَ ،يتضرّعون بوده است،ادغام كرده‌اند«تا»را در«ضاد»لقرب المخرج تا چنين شده است.

آنگه حق‌تعالى گفت هم بر سبيل امتحان و اختبار بر وجه استدراج ايشان را چنان كه به محنت امتحان كردم به نعمت امتحان كردم تا هيچ عذر نماند ايشان را،و هيچ نباشد كه به ايشان كرده نباشيم [1].آن شدّت[را] [2]به نعمت بدل كرديم [3]و آن بيمارى را به تندرستى و آن درويشى را به توانگرى [4]و آن تنگى را به فراخى تا ايشان به جهل و قلّت انديشه پنداشتند كه آن خود به استحقاق است با ايشان،و مغرور شدند. حَتّٰى عَفَوْا ،تا بسيار شدند،يقال:عفا [5]النّبت إذا كثر.و اصل كلمه ترك است من قوله تعالى: فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ [6].و اگر خواهند تا جمع كنند ميان هر دو معنى درست باشد،براى آن‌كه«عفا النّبت»آن باشد كه تا جمع كنند ميان هر دو معنى درست باشد،براى آن‌كه«عفا النّبت»آن باشد كه رها كنند و گرد آن نگردند تا بسيار شود.حسن بصرى گفت:تا فربه شدند.ابن زيد گفت:تا بسيار شدند،قال الشّاعر [7]:

و لكنّا يعضّ السّيف منها بأسوق عافيات الشّحم كوم
و قال آخر [8]:

عفوا من بعد اقلال و كانوا زمانا ليس عندهم بعير
و منه

قوله-عليه السّلام: أحفوا الشّوارب و اعفوا اللّحى. و الإحفاء المبالغة فى القصّ،و الاعفاء التّرك حتّى يكثر.عبد اللّه عبّاس گفت:تا عدد ايشان بسيار شد.قتاده گفت:تا خرّم شدند.مقاتل حيّان گفت:تا بطر گرفت ايشان را و از سر غفلت و جهالت گفتند:چه باك اگر ما را