حظّ نفس باشد،يقال:ظلمته حقّه اذا بخسته حقّه،و شايد كه مراد ادخال الضّرر عليها بالعقاب باشد.و گفته‌اند [1]:مراد به ملائكه ملك‌الموت است،و گفته‌اند:مراد اعوان [2]اويند،و گفته‌اند:مراد فرشتگانند كه روز بدر خداى تعالى ايشان را به يارى رسول-عليه السّلام-فرستاد في قوله: يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلاٰفٍ مِنَ الْمَلاٰئِكَةِ مُسَوِّمِينَ [3].

قٰالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ،گفتند ايشان را،يعنى فرشتگان گفتند اين كافران را: فِيمَ كُنْتُمْ ،در چه بودى [4]شما [5]؟سؤال توبيخ و تعنيف است،و بيان كرديم كه حرف جرّ چون در«ما»ى[336-ر]استفهامى شود«الف»از او بيفگنند و به فتحه اكتفا كنند،چنان كه«فيم»و«لم»و«بم»و«علام»و«حتّام».

قٰالُوا كُنّٰا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ،جواب دادند كه:ما در زمين مكّه ضعيفان بوديم،و مستضعف آن باشد كه او را ضعيف دارند،يعنى ضعف ما پوشيده نبود بر مردمان كه مشركان ما را ضعيف كردند.فرشتگان [6]ايشان را جواب دادند [7]: أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّٰهِ وٰاسِعَةً فَتُهٰاجِرُوا فِيهٰا ،نه زمين خداى فراخ بود!گفتند:زمين مدينه خواست،و قوله: فَتُهٰاجِرُوا ،در محلّ نصب است براى آن‌كه جواب استفهام است به «فا»و علامت نصبش سقوط«نون»است،چنان كه گفت: فَهَلْ لَنٰا مِنْ شُفَعٰاءَ فَيَشْفَعُوا لَنٰا [8]،نه زمين فراخ بود تا هجرت كرديتان در زمين.آنگه حق‌تعالى بيان كرد كه:اينان دروغ[مى] [9]گويند و اين تعلّل باطل است،و آنچه گفتند بنفاق گفتند و انّما مأواى و مرجع ايشان دوزخ است.و«مأوى»مفعل باشد من أوى اليه إذا ذهب اليه.

وَ سٰاءَتْ مَصِيراً ،يعنى و ساءت النّار مصيرا،و«مصير»مرجع باشد،يقال: