ايشان را با جماعتى بسيار بكشته‌اند،آن باقى كه بماندند از ايشان مرتد نشدند و ذليل و سست و واهن [1]نگشتند،بل صابر بودند و محتسب،و خداى تعالى صابران را دوست دارد.

وَ مٰا كٰانَ قَوْلَهُمْ ،حسن بصرى خواند:و ما كان قولهم،به رفع بر آنكه اسم «كان»باشد،و أن مع الفعل در جاى خبر،و باقى قرّاء به نصب خوانند [2]بر خبر «كان»،و أن[268-ر]مع الفعل در جاى اسم باشد،و المعنى و ما كان قولهم الّا قولهم،و هر دو قرائت متقارب‌المعنى‌اند براى آن‌كه چون مبتدا و خبر هر دو معرفه باشد،تو مخيّر باشى هركدام خواهى اسم كنى و هركدام خواهى خبر،و نظيره قوله:

وَ مٰا كٰانَ جَوٰابَ قَوْمِهِ إِلاّٰ أَنْ قٰالُوا [3]... ،و قوله: مٰا كٰانَ حُجَّتَهُمْ إِلاّٰ أَنْ قٰالُوا [4]... ، جز [5]آن است از روى معنى كه آنچه معلوم بود اسم بايد كردن و آنچه نامعلوم بود خبر بايد كردن،چه وضع كلام بر اين است كه يخبر عمّا يعلم.در اين دو قول گفتند، يكى آن‌كه:چون بيشتر قول ايشان دعا و تضرّع بود،خداى آنچه جز آن بود در شمار نياورد،گفت:ايشان را هيچ گفتار نيست مگر اين كه مى‌گويند [6]:بار خدايا!گناهان ما بيامرز.و قول [7]ديگر آن است كه:چون پيغامبرشان را بكشتند،ايشان فزع با خداى كردند و در دعا بيفزودند و گفتند:بار خدايا!گناهان ما بيامرز. وَ إِسْرٰافَنٰا فِي أَمْرِنٰا ، و«اسراف»مجاوزة الحدّ الى غير الصّواب باشد،و نقيض او تقصير باشد،و هر دو مذموم است.و السّرف الخطا،يقال:مررت بكم فسرفتكم،أى أخطأت مكانكم و مجاورتكم.و السّرف النّسيان أيضا. وَ ثَبِّتْ أَقْدٰامَنٰا ،و پاى ما بر جاى دار،يعنى با ما الطافى كن كه ما به آن بر جاى بمانيم،و ما را ظفر و نصرت ده بر كافران،ايشان چنين گفتند،شما كه اصحاب محمّدايد [8]چرا چنين نگفتى لا جرم؟ فَآتٰاهُمُ اللّٰهُ ،خداى تعالى ايشان را هم ثواب دنيا داد،يعنى ظفر بر دشمن و