مخلص‌تر. إِنَّ لَكَ فِي النَّهٰارِ سَبْحاً طَوِيلاً ،گفت:تو را در روز سبحى و سيرى باشد دراز در طلب معيشت.و«سبح»رفتن و آمد شدن [1]باشد[2-پ]و منه السباحة فى الماء،و فرس سابح شديد الجرى،قال الشاعر:

اباحوا لكم شرق البلاد و غربها ففيها لكم يا صاح سبح من السبح
و يحيى بن يعمر در شاذ خواند.«سبحا»به«خا»ى معجم و معنى او خفّت و سعت و استراحت باشد،و از اينجاست قول رسول-صلى اللّه عليه و على آله-كه عائشه را گفت كه دعاى بد مى‌كرد بر دزدى:

لا تسبّخي عنه بدعائك عليه ،أى لا تخفّفي عنه،گفت:تخفيف مكن بر او به اين نفرين،يعنى چون تو نفرين كنى عذاب بر او آسان‌تر شود.و«تسبيح»توسيع پنبه و پشم باشد كه بازنند [2]،قال الاخطل يصف قنّاصا و كلابا:

فأرسلوهنّ يذرين التّراب كما يذري سبائخ قطن ندف أوتار
ثعلب گفت:«سبخ»تردّد و اضطراب باشد،و«سبخ»سكون باشد،و منه

قوله-عليه السلام: الحمى من فيح جهنّم فسبخوها بالماء ،أى سكّنوها.

وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ ،نام خداى [3]مى‌گوى.سهل گفت يعنى: بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ مى‌خوان در اوايل سور. وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلاً ،و با در او گريز گريختنى.

عبد اللّه عبّاس گفت:عمل صالح بكن خداى را.حسن گفت:اجتهاد كن.ابن زيد گفت:خويشتن را با عبادت او پرداز.شقيق گفت:توكّل كن بر او،و اصل«تبتّل»انقطاع باشد و خويشتن از همۀ جهان ببريدن و با او گريختن.و «بتل»و«بتر»قطع باشد.و مرد زاهد را كه از دنيا انقطاع با خداى كند او را متبتّل خوانند،قال امرؤ القيس:

تضيء الظلام بالعشاء كأنها منارة ممسى راهب متبتّل