و«قبل»منصوب بر ظرف است.و«مشرق»،جاى آفتاب بر آمدن باشد.و «مغرب»جاى فروشدن.حق‌تعالى گفت:برّ و نيكوى،و«برّ»،اسمى است شامل جملۀ طاعات را،و در احسان بيشتر به كار دارند،يقول العرب:برّ في يمينه اذا صدق و برّ بوالديه اذا احسن اليهما.و برّ حجّه،اى قبل،و حجّ مبرور،اى مقبول.و رجل بارّ و برّ حق‌تعالى گفت:مرد نيكوكار نه آن باشد كه روى به آن جهات [1]كند، وَ لٰكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ .

و اگر گويند:«برّ»من اسماء المعانى است،و«من»از اسماء اشخاص است،چگونه روا باشد كه اين را به خبر آن كند؟و مبتدا و خبر هر دو يكى بايد؟ گوييم از اين چند جواب گفته‌اند:

يكى آن‌كه اسم را بر طريقه فعل رانده است،چنان كه گويند:انّما البرّ الّذي يصل رحمه،و معنى آن است كه [2]:إنّما البرّ صلة الرّحم،و اين قول فرّاء و مفضّل سلمه است،و انشد الفرّاء.

لعمرك ما الفتيان أن تنبت اللّحى و لكنّما الفتيان [3]كلّ فتى ند [4]
معنى آن است كه:ما الفتوّة نبات اللّحى.

و قول دوم آن است كه:مضاف از كلام بيفگند [5]و مضاف‌اليه به جاى آن بنهاد [6]،و تقدير اين است:و لكنّ البرّ برّ من آمن باللّه،چنان كه گفت: وَ سْئَلِ الْقَرْيَةَ [7]... ، وَ جٰاءَ رَبُّكَ [8]... ،و قال تعالى: مٰا خَلْقُكُمْ وَ لاٰ بَعْثُكُمْ إِلاّٰ كَنَفْسٍ وٰاحِدَةٍ [9]... اى الّا كخلق نفس واحدة،و قال الشّاعر:

كأنّ غديرهم بجنوب شلّ [10] نعام قاق في بلد قفار
اى كأنّ غديرهم غدير نعام،و قال النّابغة [11]: