نام کتاب : روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن نویسنده : الرازي، ابوالفتوح جلد : 2 صفحه : 308
تكذيب ايشان را اين آيت فرستاد و بازنمود كه:اين بر نيست،براى آنكه اين منسوخ است به توجّه به كعبه.
قتاده و عبد اللّه عبّاس گفتند:آيت پيش از ايجاب فرائض آمد و تحديد [1]حدود شرع از نماز و زكات [2]،و در بدايت اسلام مرد به اين قدر بارّ بودى كه به خداى و رسول ايمان آوردى،چون خداى تعالى حدود و احكام شرع بنهاد،گفت:برّ اين بس نيست كه جهودان و ترسايان برآنند [3]تا حدود و احكام شرع به جاى نيارند از آنچه در آيت شرح داد تا صادق و متّقى و بارّ باشند.
حمزه و حفص خوانند: لَيْسَ الْبِرَّ ،به نصب«برّ»بر آنكه خبر«ليس»باشد.
و أَنْ تُوَلُّوا ،اسم ليس باشد.و باقى قرّاء خوانند:ليس البرّ،به رفع«را»بر آنكه او اسم باشد،و أَنْ تُوَلُّوا ،به جاى خبر و مانند قرائت حمزه [4]،قوله تعالى: مٰا كٰانَ حُجَّتَهُمْ إِلاّٰ أَنْ قٰالُوا [5]... ،و قوله تعالى: فَكٰانَ عٰاقِبَتَهُمٰا أَنَّهُمٰا فِي النّٰارِ خٰالِدَيْنِ فِيهٰا [6]... ،در باب تقديم خبر بر اسم.
مجاهد و ضحّاك و عطا و سفيان گفتند:سبب نزول آيت آن بود كه مردى بيامد و رسول را-عليه السّلام-گفت[204-ر]:يا رسول اللّه!ما البرّ؟برّ چه باشد؟ خداى تعالى اين آيت فرستاد،و اين آنگه بود كه قبله هنوز قرار نگرفته بود،و [7]هركجا كه خواستندى روى فراز كردندى لقوله تعالى: فَأَيْنَمٰا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّٰهِ [8]... ،بازنمود كه اين قدر عبادت كه شما مىكنى گاه متوجّه به مشرق و گاه به مغرب در باب برّ كفايت نيست،گفت: لَيْسَ الْبِرَّ [9]أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ ،«ان»مع الفعل در تأويل مصدر است،و برّ به«لام»تعريف معرفت [10]است و مصدر به اضافت با ضمير،و چون دو معرفت در كلام جمع شود،تو مخيّر باشى هركه را خواهى به اسم توانى كرد و هركه را خواهى به خبر،براى آن اين دو قرائت برعكس يكديگر رواست.