ميان دو آرزوست:يكى در دنيا،يكى در آخرت.اما آرزوى دنياش اين است: إِنَّ لِي عِنْدَهُ لَلْحُسْنىٰ ،اگر مرا با پيش خداى برند،مرا آنجا نيكوتر [1]باشد.و اما تمناى آخرت قوله: يٰا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرٰاباً [2]،آنگه حق‌تعالى گفت: فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِمٰا عَمِلُوا ،گفت:خبر دهيم كافران را به آنچه كرده باشند و بچشانيم ايشان را از عذابى سخت درشت.

وَ إِذٰا أَنْعَمْنٰا عَلَى الْإِنْسٰانِ ،گفت:چون ما بر آدمى نعمتى كنيم، أَعْرَضَ ، روى بگرداند، وَ نَأىٰ بِجٰانِبِهِ ،و جانب خود از ما دور دارد،خويشتن را چون مستغنى دارد و ما را فراموش كند. وَ إِذٰا مَسَّهُ الشَّرُّ ،چون رنجى و آفتى به او رسد، فَذُو دُعٰاءٍ عَرِيضٍ ،خداوند دعايى باشد پهن.و عرب طول و عرض در جاى كثرت به كار دارند، يقال:اطال الكلام و أعرض [3]اذا اكثر.

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كٰانَ مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ ،بگوى اى محمد!بينى و دانى كه اگر اين قرآن از نزديك خداى باشد چنان كه،مى‌گوييم، ثُمَّ كَفَرْتُمْ بِهِ ،آنگه شما به او كافر شده باشى، مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِي شِقٰاقٍ بَعِيدٍ ،كه باشد گمراه‌تر از آن‌كس كه او در ضلال و گمراهى باشد و عصيانى و مخالفتى دور از صلاح؟و«الشقاق»،المشاقة و هى [4][169-ر]المخالفة،من الشق و هو الفتق.و شق الشىء نصفه،فعل به معنى مفعول،و منه

قول على-عليه السلام: كثرة الوفاق نفاق و كثرة الخلاف شقاق. و اين طريقتى است از طريقتهاى جدل كه آن را طريقت احتياط گويند.خداى تعالى مناظره بياموخت رسولش را بر اين طريقت،گفت [5]:بگوى اى محمد اين كافران را كه اگر اين قرآن از قبل خداى است و حق است،آنگه شما به او كافر شوى در جهان،از شما گمراه‌تر كه باشد [6]؟ آنگه حق‌تعالى گفت: سَنُرِيهِمْ آيٰاتِنٰا فِي الْآفٰاقِ ،گفت:با ايشان [7]نماييم آيات و بينات ما در آفاق و اطراف عالم، وَ فِي أَنْفُسِهِمْ ،و در نفس ايشان.

عبد اللّٰه عباس گفت:فى الآفاق،يعنى آثار امتان گذشته و در نفس ايشان به