بيان اين چند جايگاه كرده‌ايم. فَلَيَعْلَمَنَّ اللّٰهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكٰاذِبِينَ ، تا بداند خداى تعالى راستيگرى آنان كه راست گويند،و بداند دروغ‌زنان را.

و چون لفظ امتحان گفت،آن گفت كه مقتضى [1]امتحان بود براى آن‌كه امتحان براى آن كنند تا آنچه ندانند بدانند،و اين بر سبيل مناسبت گفت،و حقيقت آن بر خداى تعالى روا نيست چنان كه لفظ«فتنه»متأوّل باشد،لفظ فَلَيَعْلَمَنَّ هم متأوّل باشد،و مثله

قوله-عليه السّلام: انّ الدّنيا حلوة خضرة و انّ اللّه مستخلفكم فيها فناظر [2]كيف تعملون [3]،و اين حديث هم صورت امتحان دارد.

و گفتند:چون صدق و كذب ايشان حادث بود و علم به آن على ما هو به الّا آنگه نباشد كه در وجود آيد بر سبيل توسّع عالمى را چون حادثى [4]نهاد.بعضى دگر گفتند:معنى آن است تا خداى تعالى[رسول را بازنمايد صدق صادق و كذب كاذب.نقّاش گفت و جبّائى:معنى آن است تا خداى تعالى] [5]تمييز كند [6]صادق را از كاذب،و اين تأويلاتى است متقارب.

أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئٰاتِ أَنْ يَسْبِقُونٰا ،آنگه گفت بر سبيل تهديد و وعيد:يا مى‌پندارند آنان [7]كه سيّئات و معاصى كنند [8]و مخالفت من در فرمان من كه مرا سبق خواهند بردن و از من فوت شدن؟ سٰاءَ مٰا يَحْكُمُونَ ،بد حكم مى‌كنند و غلط گمان مى‌برند.و«ما»،مصدرى است،و التّقدير:بئس الحكم حكمهم.

مَنْ كٰانَ يَرْجُوا لِقٰاءَ اللّٰهِ ،گفت:هركه اميد دارد لقاى خداى را،يعنى لقاى ثواب خداى.و گفتند:«رجاء»،به معنى خوف است،يعنى هركه ترسد از عقاب [9]خداى،و اين براى آن گفت تا [10]متناسب بود آيت اوّل را كه مورد او وعده است.و اگر بر ظاهر حمل كنند [11]هم نيك باشد تا يك آيت وعيد بود و يك آيت وعد.