مى‌كنند،و آن عذاب است.

وَ أَتَيْنٰاكَ بِالْحَقِّ ،و ما راستى و درستى به تو آورده‌ايم،و ما در اين خبر از جملۀ راستيگرانيم [1].

از حقّ تو آن است اى لوط كه از ميان اين قوم بروى و اهلت را كه مؤمنانند و به تو گرويده‌اند با خود ببرى.

آنگه گفت:«با»تعديه راست فى قوله: فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ ،گفت«اسرى»لازم است به«با»متعدّى كرد و آن‌كه گفت«اسرى»متعدّى است،گفت«با»به معنى«مع»است،كقولهم:اشتريت الدّار بآلاتها،اى مع آلاتها. بِقِطْعٍ مِنَ اللَّيْلِ ، اى فى قطع من اللّيل،در پاره‌اى از شب شده [2]. وَ اتَّبِعْ أَدْبٰارَهُمْ ،يعنى تو نيز بر پى ايشان برو و نبايد [3]تا از شما كسى بازپس نگرد.بعضى گفتند: [4]حقيقت است و ايشان منهى بودند ازآن‌كه بازپس نگرند [5]،چه اگر بازپس نگريدندى عاصى بودندى.و درست آن است كه بر توسّع و مجاز است يعنى تيمار بازپس پس‌ماندگان مبرى و به‌هيچ‌وجه بازنه‌ايستى [6]. وَ امْضُوا حَيْثُ تُؤْمَرُونَ ،و بروى به آنجا كه شما را فرموده‌اند.عبد اللّٰه عبّاس گفت:شام بود.مقاتل گفت:جايى بود آن را صغر [7]خواندند.

وَ قَضَيْنٰا إِلَيْهِ ذٰلِكَ الْأَمْرَ ،و ما بپرداختيم از آن كار،يعنى كار اهلاك قوم لوط.و گفتند:«قضا [8]»به معنى وحى است،يعنى اوحينا اليه،و دليلش آن‌كه به صلۀ«الى»تعديه فرمود.نظيره قوله: وَ قَضَيْنٰا إِلىٰ بَنِي إِسْرٰائِيلَ فِي الْكِتٰابِ [9]-الآية.

أَنَّ دٰابِرَ هٰؤُلاٰءِ ،و«انّ»مع اسمها و خبرها،در محلّ نصب باشد،على انّه بدل من«ذلك الأمر»و روا بود كه فعلى دگر اضمار كنند،و التّقدير:و اخبرنا انّ دابر هؤلاء،و خبر داديم كه بيخ ايشان بريده باشد و عذاب استيصال به ايشان [10]رسيده،