و كار است،يعنى شأن و كار چنين آمد كه هركس كه او متّقى باشد و از معاصى بپرخيزد [1]و واجبات بگزارد و صبر كند از محارم، فَإِنَّ اللّٰهَ لاٰ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ، خداى تعالى رنج نكوكاران ضايع نكند و مزد ايشان بدهد.اگر گويند نه چون جزاء شرط جمله آيد،لابد بايد كه در او ضميرى باشد عايد با جمله شرطى؟گوييم:لابد بايد امّا به لفظ و امّا به معنى.و اين جا اگرچه در لفظ نيست،در معنى هست،و معنى آن است كه: إِنَّهُ مَنْ يَتَّقِ وَ يَصْبِرْ ،فانّه محسن و اللّٰه لاٰ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ، او، إِنَّهُ مَنْ يَتَّقِ وَ يَصْبِرْ فَإِنَّ اللّٰهَ لاٰ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ،لأنّه محسن.

ايشان چون اين حال ديدند و اين شنيدند،از دست در افتادند و گفتند: تَاللّٰهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللّٰهُ عَلَيْنٰا ،به خداى كه خداى تو را برگزيد بر ما به انواع خصال خير از [2]علم و عقل و فضل و حلم و حسن و ملك. وَ إِنْ كُنّٰا لَخٰاطِئِينَ ،و ما مخطى و خطاكننده بوده‌ايم،«ان»مخفّفه است [3]از ثقيله [4]،و اين«لام»ملازم باشد با خبر او.و تقدير آن است كه:و انّا كنّا خاطئين.و كوفيان گفتند:«ان»،به معنى«ما»ينفى است و «لام»به معنى الّا،و تقدير آن است كه:و ما كنّا الّا خاطئين،يقال:خطأ،يخطأ، خطأ و خطأ،و أخطأ،يخطئ،اخطاء به معنى [5]و بعضى اهل لغت فرق كردند، گفتند:اخطأ،اذا لم يتعمّد،و خطئ،اذا تعمّد،قال الشّاعر:

و انّ مهاجرين تكنّفاه غداتئذ لقد خطءا و خابا [6]
و عبد اللّٰه عبّاس را گفتند،چرا گفتند ايشان: وَ إِنْ كُنّٰا لَخٰاطِئِينَ ،و ايشان آن به قصد كردند؟گفت:أخطئوا الحقّ و ان تعمّدوا،اگرچه فعل به قصد كردند،از حق تخطّى و تجاوز كردند،و هركس او گناهى كند ره صواب و صلاح خطا كرده باشد.

يوسف-عليه السّلام-حلم كار بست و گفت: لاٰ تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ ،امروز بر شما سرزنش نيست و آن گناه با روى شما نمى‌آرم من.و«تثريب»،سرزنش و ملامت باشد و اين لغت اهل حجاز است،و از اينجاست قول رسول-عليه السّلام: