آن ولايت ملكوتى است و ولايت صغرى و آن ولايت ناسوتى است.

ولايت عظمى خاتم انبياء راست و ولايت كبرى ساير انبياء راست و ولايت وسطى اولياء راست و ولايت صغرى مؤمنان و عارفان راست، و عبهر لطف و نسرين انس و ريحان فضل خود در روضۀ دلهاى دوستان خود برويانيدى،تا به آن لطائف بسير معارف و اداء وظائف رسيدند،اگر با بيگانگان و دشمنان همين كردى و همين احسان بودى،دار الاسلام و دار الكفر يكسان بودى.

قومى بفلك رسيده قومى بمغاك
فرياد ز تهديد تو با ما مشتى خاك؟
شيخ بو سعيد گويد:هر كه بار از بستان عنايت برگيرد،بميدان ولايت فرو نهد،هر كه را چاشت آشنايى دارد،اميد دايم كه شام آمرزش بوى رساند.

«العنايات تهدم الجنايات»شمۀ از نسيم بود كه نصيب خاك آدم آمد،ادبار باقبال بدل گشت و هجران بوصال،خاكى كه معدن ظلمت بود،منبع زلال لطائف انوار و مطلع شموس و اقمار انوار گشت «لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً» باين درجه رسيد كه «وَ سَقٰاهُمْ رَبُّهُمْ شَرٰاباً طَهُوراً» (از عده ج 5 ص 565).

صدرا گويد:ولى كسى است كه كامل و فانى و مضمحل باشد و محو در حق باشد.

بعضى گويند«الولى هو العارف بالله» (از كشاف ص 1258).

و اولياء الله مخفى باشند چنانكهفرمودند«لا يعرفهم غيرى الا اوليائى...».

بعضى گويند:ولى كسى است كه فانى در حال خود باشد و باقى در مشاهدۀ حق و او را از نفس خود اخبارى و با غير حق قرارى نباشد.

ابو يزيد گويد:ولى كسى است كه صابر تحت الامر و النهى باشد و ولى كسى است كه مستور باشد و نه مشهور باشد.

(از كشف المحجوب ص 275-274 شرح قيصرى ص 44).

ميان نبى و ولى عموم و خصوص مطلق است كه هر نبيى ولى هست و هر وليى لازم نيست كه نبى باشد مانند اولياء امت محمد و نبوت برزخ است ميان ولايت و رسالت زيرا نبوت اخبارست از حقايق الهى و دو قسم است يكى اخبار از معرفت ذات و صفات و اسماء و احكام كه مخصوص ولايت است.

دوم جمع آن اخبارست با تبليغ احكام شرعيه و بالجمله صوفيان ولى كسى را گويند كه حضرت حق متولى او گشته و از عصيان و مخالفت او را محفوظ دارد تا بنهايت مرتبت فناء جهت عبدانى و بقاء جهت ربانى وصول يابد.

مظاهر ولى سه نوعند ولى غير نبى مثل اولياء الله در امت مرحومه و نبى غير ولى و غير رسول مانند انبياء بنى اسرائيل سوم نبى رسول مانند حضرت ابراهيم و...

اولياء نبايد اظهار كرامت كنند و اگر بى‌اختيار صادر شود مخفى كنند زيرا كه غيرت مقتضى آنست كه دوستان خود را از هر چه لايق ايشان نيست محفوظ