كه موجبات وجوب ميگردند مقدمات وجوبيه و آن واجبات را واجبات شرطيه نامند.

مثلا حج كه از واجبات شرطيه است، وجوب و تعلقش بر ذمه مكلف مشروط بحصول استطاعت است،و مادامى كه استطاعت حاصل نشده اداى آن اصلا واجب نمى‌باشد پس استطاعت كه سبب فعليت يافتن وجوب حج است مقدمه وجوبيه ميباشد.

3-مقدمات علميه

:چنانچه كلام شارع مبهم و قابل توجيه بمعانى متعدده باشد و مكلف نتواند مقصود اصلى را درك كند در اين صورت ناچار خواهد بود كه بتمام معانى متصوره و شقوق محتمله آن عمل نمايد تا بدان وسيله بأداى تكليف اصلى و برائت ذمه خود علم حاصل كند-اين اعمال را كه بطور قطع فقط يكى از آنها فريضۀ اصليه و بقيه اعمال احتياطى و مقدمات تحصيلى علم ببرائت هستند مقدمات علميه گويند.

مثلا آيۀ إِذٰا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاٰةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرٰافِقِ كه حكم وضوء را بيان ميكند متضمن ابهام ميباشد و معلوم نيست كه مقصود شارع از كلمۀ الى المرافق غسل تمام يد است با مرفق يا فقط غسل يد است تا مرفق؟و اين ابهام ناشى از اختلاف موجود در بين اهل اصطلاح است زيرا بعضى از آنان غايب را داخل و برخى خارج از مغيا ميدانند لذا اگر عقيدۀ دستۀ اول صحيح باشد مسلما شستشوى مرفق كه منتهى اليه و غايت يد است نيز واجب خواهد شد زيرا به عقيدۀ آنان غايت داخل در مغيا است،و اگر عقيده دسته دوم صحيح باشد در آن صورت ديگرغسل مرفق واجب نخواهد شد زيرا غايت داخل در مغيا نمى‌باشد بنا بر اين هرگاه در يك چنين موردى مكلف نتواند يكى از آن دو وجه را اختيار و آن را بر ديگرى ترجيح دهد ناچار خواهد شد كه عمل باحتياط نموده و فى المثل وضوء را يك بار طبق قول اول و بار ديگر موافق قول دوم بجا آورده تا باتيان مأمور به اطمينان يافته و ببرائت ذمه خود علم حاصل نمايد- بديهى است در اين صورت يكى از آن دو وضوء (بطور على التعيين)فريضه اصليه و ديگرى وسيله علم ببرائت خواهد بود.

و اگر خود حكم داراى شبهه و ابهامى نباشد لكن مكلف در تشخيص موضوع آن بين چند امر مردد گردد-در اين صورت نيز عمل باطراف ترديد را مقدمات علميه گويند.

مثلا در موقع غسل از تشخيص ظرف حاوى آب مطلق از ظرف حاوى آب مضاف عاجز گردد-يا در موقع اداى نماز در تشخيص جهت قبله بين جهات چهارگانه مردد شود-بديهى است در اين مورد نيز حصول علم برائت مستلزم غسل با هر دو مياه موجوده در اناءين مشتبهتين و اقامه نماز بتمام جهات اربعه خواهد بود و بالاخره جميع اين اعمال كه بمنظور حصول علم بر اتيان تكليف نفس الامرى بجا آورده ميشوند،مقدمات علميه ميباشند.

ضمنا بايد باين نكته توجه داشت كه مقدمه وجوبيه و مقدمه علميه هر دو مانند علت تامه هستند كه از وجودشان وجود و از عدمشان عدم(وجوب-علم)لازم ميآيد.

چنانچه فى المثل حصول استطاعت