نكند.

و بايد كه گرسنه،و خشمگين،و پريشان خاطر نباشد،پشت بر قبله ننشيند، و سكينت،و آرام باشد،و مجلس خود را از بازى و مزاح دور دارد،و در ميان دو كس در محل و نظر و اشارت يكسان گرداند.

و ابتدا بسخن نكند،تا خصمان ابتدا كنند.و اگر ايشان خاموش باشند،ايشان را گويد:اگر از براى كارى آمده‌ايد بگوييد! و اگر يكى دعوى كند،بايد كه دعوى وى مستند بود بعلم،چنانكه گويد:فلان چيز كه در دست وى است حق من است، و در دست وى بناحق است.

و بايد كه آن چيز معلوم باشد كه اگر گويد:جامه‌اى يا سرايى درست نباشد.

و چون صحيح باشد مدعى عليه را گويد:چه ميگوئى در آنچه دعوى ميكند؟ اگر اقرار آرد،و او از آن جمله باشد كه اقرار وى صحيح بود،الزامش كند تا آن را بخصم تسليم كند.

و اگر ابا كند،بملازمتش فرمايد.

و اگر صاحب او گويد كه:وى را حبس كن! حبس كند.و اگر گويد:نام او در ديوان حكم اثبات كن!اثبات كند،اگر وى را شناسد بنام و نسبش،يا بنيت عادل باين گواهى دهد.

و اگر مدعى عليه انكار كند،مدعى را گويد:چه ميگوئى؟اگر گويد گواه دارم،بفرمايد تا حاضر كند.و اگر گويد غايب است،كسى معين كند تا گواه را حاضر گرداند.چون حاضر گرداند و پسنديده بود،حكم كند بدان.و اگر گواه يكى بيش نباشد،سوگند حق مدعى باشد.و اگر دو زن بيش نباشند، همچنين.و اگر گواهش نباشد،سوگند حق مدعى عليه باشد.

اگر مدعى خواهد كه سوگند دهد، وى را وعظ گويد،و از خدايش بترساند، و ز عاقبت سوگند دروغ وى را آگاه كند.

(معتقد الاماميه 504،514) و نزد عرفا- هر تنى را رنگ و بوئى داده سلطان ازل
هر سرى را سرنوشتى كرده ديوان ازل
هر وجودى در حقيقت مظهر سرى شده
تا شود پيدا ز سرش علم پنهان ازل
ميبدى گويد:قضا حكم اجمالى است با احوال موجودات و تابع علم ازلى است بموجودات و اين تابع علم باعيان ثابته است و هر شىء بلسان استعداد،فيض خاص از خداى ميطلبد.

هر نيك و بدى كه ميشود چون ز قضاست
دانستن آن ز حق عين خطاست
و قضا امر اجمالى است و قدر تفصيل آن است و قضا عبارت از وجود تمام مخلوقاتست در كتاب مبين و لوح محفوظ بر سبيل ابداع و قدر عبارت از وجود آنهاست در مرتبت تفصيل،رجوع شود به قدر و قضا در فرهنگ علوم تأليف نگارنده برخى از تركيبات:سجادۀ قضا و قدر مصحف قضا،قضاى حضرت جلال،قضاى الهى، تركيبات در معنى عرفانى

قَضاءِ مُبْرَم

-(اصطلاح عرفانى)