قضاء مبرم قضائى است كه قابل تغيير نباشد.

قضاء غير قابل تغيير و غير قابل فسخ و در اصطلاح كلام عبارت از حكم كلى الهى در اعيان موجودات است بر آن ترتيب كه در نفس الامر ميباشند از احوال جاريه بر آنها از ازل تا بابد.

و ديگر قضا بمعناى اداء و مفاجات و موت است.

(دستور ج 3 ص 72).

اشاعره گويند:قضا عبارت از ارادۀ ازليه حق تعالى است.

فلاسفه گويند:قضاء الهى علم او است بآنچه شايسته موجود شدن است كه عنايت ازليه هم ناميده‌اند (اسفار ج 3 ص 62).

بعضى گويند:قضا عبارت از مرتبت جميع صور موجودات در لوح محفوظ بر سبيل وجود ابداعى ميباشد (از اخوان ج 4 ص 133).

شيخ الرئيس گويد:قضا عبارت از فعل اول حق تعالى است كه منشعب شود از مقدورات (از شفا ج 2 ص 645).

در معتقد الاماميه راجع به قضا و قدر آمده است:

و همچنين اين طائفه اماميه كه ايشان را دوازده امامى گويند و ديگران رافضى شان ميخوانند،اعتقاد كرده‌اند قضا و قدر خداى را،و بدان رضا داده،و بحكم و خواست خدا گويند.

اما نه چنان كه ديگران گويند كه هر چه است در عالم از كفر و زندقه و زنا و لواط و خمر خوردن و خون بناحق ريختنو انبيا و اوليا را كشتن،اين همه بقضا و قدر و حكم خداست و خواست او.

اعتقاد ايشان آنست كه ازين جمله هيچ بقضا و قدر و حكم و خواست وى نيست، كه اگر بقضاى وى باشد رضا دان بكفر كافران و فسق فاسقان و كشتن پيغمبران واجب باشد،و انكار كردن ايشان از اين افعال و منع كردن قبيح باشد،و اين مذهب هيچ طائفه‌اى نيست از مسلمانان.

و خداى فرمايد: إِنِ الْحُكْمُ إِلاّٰ لِلّٰهِ يَقُصُّ الْحَقَّ ،يعنى:نيست حكم الا خداى را و خداى حكم بحق كند.

و از پيغمبران روايت است كه خداى تعالى فرموده‌ست:من لم يرض بقضائى و لم يصبر على نعمائى فليعبد ربا سوائى يعنى:هر كه بقضاى من راضى نشود و بر بلاى من صبر نكند و نعمت مرا شكر نكند گو برو و بغير از من خدايى گير و وى را بپرست.

معلوم شد كه حكم خداى حق است،و رضا بقضاى خداى دادن واجب،پس قضاى خداى بر بندگانش حكم و فرمانست بشناختن خداى و پرستيدن وى،و اداى طاعات و گزاردن فرائض از نماز و روزه و زكاة و حج و غير اين،چنانكه فرمود:

وَ قَضىٰ رَبُّكَ أَلاّٰ تَعْبُدُوا إِلاّٰ إِيّٰاهُ وَ بِالْوٰالِدَيْنِ إِحْسٰاناً ،يعنى:حكم كرد خداى تو كه نپرستند مگر وى را و بآنكه پدر و مادر را نيكويى كنند.

و قدر خداى تقدير ثوابست بر طاعات و عقاب بر معاصى.

و حكم وى بر بنده بآن باشد كه بنده بر آن باشد،اگر بر كفر باشد حكم كند بكافريش،اگر بر ايمان بود حكم كند بر