قابل يعنى قبول‌كننده چنانكه فاعل بمعنى كننده كار است و كسى كه فعلى را انجام ميدهد فاعل گويند و قابل بمعنى پذيرندۀ فعل است و فرق آن با فاعل آنكه قابل بما هو قابل مقتضى مقبول خود نيست و فاعل بما هو فاعل مقتضى مفعول خود هست.

قابل عبارت از تهيؤ و استعداد و استحقاق وجود مقبول است و نسبت فاعل بمفعول خود بوجوب است و لكن نسبت قابل به مقبول خود بالا مكان است زيرا كه فاعل تام موجب فعل است و قابل موجب و مستلزم قبول نيست گر چه درست است كه قابل و مقبول ذهنا و از لحاظ مفهومى متضايفانند.

(مبدأ و معاد ص 47-اسفار ج 1 ص 154) ابن رشد گويد«ان القابل بالحقيقة هو ما كان قوة فقط و ان كان فعلا فبالعرض و المقبول ما كان فعلا و ان كان قوة فبالعرض» (تهافت التهافت 376 و رجوع شود بكشاف 1206).

شيخ الرئيس گويد:«القابل يحب ان يبقى مع المقبول» (شفا ج 1 ص 104).

در جاى ديگر گويد:«لا يجوز لشيء واحدان يكون فاعلا و قابلا لشيء واحد» (شفا ج 2 ص 358 و رجوع شود به اسفار ج 3 ص 154،97-ج 1 ص 153).

قابليت انسان

-(اصطلاح فلسفى) منظور هر نوع خلق و خويى است كه انسان استعداد پذيرش آن را دارد اخوان الصفا گويند طبيعت انسان پذيراى چهار نوع خلقو خوى است و از چهار راه ممكن است دگرگون گردد.1-از راه مزاج و اخلاط 2-تربيت شهر و محيط زندگى 3-نشو و نما بر دين و مذهب خاص يا دين آباء و اجدادى 4-موجبات و احكام نجوم،آنان براى احكام و خواص نجومى اهميت بسيار قائل‌اند (از رساله نهم ص 220)

قابِليَّتِ اولى

-(اصطلاح فلسفى) اصل اصول است و تعين اول است.

قابِليَّتِ ظُهُور

-(اصطلاح فلسفى) محبت اول است كه فرموده«فأحببت ان اعرف» در همه آينه عيان گشتند
خويشتن را بخويشتن بنمودند

قابِلِ مُطْلَق

-(اصطلاح فلسفى و ذوقى) قابل مطلق معمولا هيولاى جهان ناسوت است و لكن گاه اطلاق بر انسان كامل شود كه بطور مطلق پذيراى فيوضات كاملۀ حق است و گاه اطلاق بر عالم جبروت شود كه مقيد بحركات و زمانيات نمى‌باشد.

(از انسان كامل ص 348) تركيبات:

قابل امر.

قابل تعليم قابل تفسير قابل نور قابل ترقى قابل اصلاح قابل قبول مولانا گويد:

حاملى محمول گرداند ترا
قابلى مقبول گرداند ترا.