سنت در حج شروع كرد،واجب بود بر وى آن را اتمام كردن،و اگر از وى فائت شد قضايش لازم نبود وى را.

شرائط وجوب حج آنست كه آزاد باشد، و بالغ،و كامل عقل،و استطاعت آن دارد.و در اين خلاف نيست.

و استطاعت بآن باشد كه تندرست بود، و راه گشاده بود و ايمن،و زاد و راحله،و آنچه كفايت بود وى را،كه شرط حسن امر بعبادت قدرت است،و توانايى بر عبادت.

و چون خداى تعالى در امر كردن بحج استطاعت شرط كرده است،و گفته: «وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطٰاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً» .

و هر كه تمكن ندارد نفقۀ خود را و عيال خود را،استطاعت ندارد،چون نفقۀ عيال بر وى فريضه باشد.

و از رسول ص پرسيدند:«ما السبيل»؟ سبيل چيست؟فقال:

«الزاد و الراحلة» ،سبيل زاد و راحله است.

امام قول خداى تعالى: «وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجٰالاً وَ عَلىٰ كُلِّ ضٰامِرٍ» ،يعنى:

آواز ده و اعلام كن مردمان را بحج كردن،تا بيايند بتو و پياده‌گان و بر هر شترى باريك ميان.مراد باين آيت اهل مكه و حاضران مكه‌اند.

و نيز هيچ منع نيست از آنكه حج سنت پياده كنند.

و شرايط صحت حج اسلام است،و كمال عقل،و وقت،و نيت،بى‌خلاف،[و شرطى ديگر]و آن ختنه كردن باشد باجماع آل محمد.

(معتقد اماميه ص 29،300) و نزد اهل ذوق،سير و سلوك الى الله را گويند كه از روى ارادت بهدايت و عنايت بارى بر آرى و قدم از شهرستان هستى بدر نهى، و گام ناكامى در بيابان نيستى زنى،تا بموضوع احرام رسى و مجردانه لباس بى‌اساس ناس و دلق خلق از گردن خود بدر كنى و احرام تجريد و خلعت تفريد خليلانه درپوشى،و عالمانه از بين العلمين عبور فرمائى،و عارفانه بر عرفات معرفت بر آيى و كبش نفس را قربان سازى،و صوفيانه بصفاى دل و مروۀ جان فرود آيى و احجار افعال ناپسنديده آورى و چون درآيى گرد ود بر آيى،و بمحبت كرم و الطاف قدم بطواف مشغول گردى،چون و اصل شاهد حجر الاسود شوى،مستانه به قبلۀ او قبله نهى و بعد از اداى فرائض و سنن بوجه احسن دست در حلقۀ توكل زنى،و خرم و شادان مراجعت كنى.

حاجى خانۀ دل اين باشد
حج ياران ما چنين باشد
(از رسائل ج 1 ص 8)

حَجِّ استيجارى

-(اصطلاح فقهى)حج نيابى حج يكى از عباداتى است كه با شرايطى نيابت در آن جايز است و اجارت كسى كه حج كند،روا بود،زيرا كه اصل جايز بودن اجارت است در همه چيزى.هر كه در بعضى اجارت منع كند محتاج دليل باشد.

و مستاجر چون احرام گيرد مستحق اجرت شود،و همچنين اگر بميرد بعد از آنكه احرام گرفته باشد و در حرم رفته.

و حج از ذمت آن كس كه از براى وى حج ميگيرد ساقط گردد.

(از معتقد الاماميه ص 333)

حَجِّ إفراد

-(اصطلاح فقهى)رجوع به حج شود

حِجاب

-(اصطلاح عرفانى،فقهى)در عرفان و در اصطلاح مانع ميان عاشق و معشوق