مرد امّت‌ساز بود، و در آن روز كه در محيط اجتماعش كسى دم از توحيد نمى‌زد، او منادى بزرگ توحيد بود. [1]

2. او خليل اللَّه بود

طبق آنچه كه در آيه شريفه 125 سوره نساء آمده، خداوند مقام خليل اللّهى را به حضرت ابراهيم عليه السلام عطا كرد؛ مى‌فرمايد:

«وَمَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ للَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا» دين و آيين چه كسى بهتر از آن كس كه خود را تسليم خدا كند، و نيكوكار باشد، و از آيين ابراهيم كه ايمانى خالص و پاك داشت پيروى كند؟! و خدا ابراهيم را به دوستى انتخاب كرد».

«خليل» ممكن است از ريشه «خُلَّت» (بر وزن حجّت) به معناى «دوستى» بوده باشد، و يا از ريشه «خَلَّت» (بر وزن ضربت) به معناى «نياز و احتياج». در اينكه كدام يك از اين دو معنا به مفهوم آيه فوق نزديك‌تر است؟ در ميان مفسّران گفتگوست.

جمعى معتقدند: معناى دوم نزديك‌تر به حقيقت آيه مى‌باشد؛ زيرا ابراهيم عليه السلام به خوبى احساس مى‌كرد كه در همه چيز بدون استثنا نيازمند پروردگار است.

ولى از آنجا كه آيه فوق مى‌فرمايد: «خداوند اين مقام را به ابراهيم عليه السلام داد»، استفاده مى‌شود كه منظور همان معناى دوستى است؛ زيرا اگر بگوييم: «خداوند ابراهيم عليه السلام را به عنوان دوست خود انتخاب كرد»، بسيار مناسب به نظر مى‌رسد تا اين كه بگوييم: «خداوند ابراهيم را نيازمند خود انتخاب كرد». به علاوه، نيازمندى مخلوقات به خدا، اختصاص به ابراهيم عليه السلام ندارد، چنان كه در قرآن‌

[1]. تفسير نمونه، ج 11، ص 384