1. ابراهيم عليه السلام يك امّت بود

خداوند متعال در آيه شريفه 120 سوره نحل، از آن حضرت به عنوان يك امّت ياد كرده، و شخصيّت او را همچون يك امّت مى‌ستايد. مى‌فرمايد:

«إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتاً للَّهِ حَنِيفاً وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ»؛ ابراهيم (به تنهايى) امّتى بود مطيع فرمان خدا؛ خالى از هر گونه انحراف؛ و از مشركان نبود».

در اينكه چرا نام «امّت» بر ابراهيم عليه السلام گذارده شده مفسّران نكات مختلفى ذكر كرده‌اند، كه چهار نكته آن قابل ملاحظه است:

الف) ابراهيم عليه السلام آن قدر شخصيّت داشت كه به تنهايى يك امّت بود، چرا كه گاه شعاع شخصيّت انسان آن قدر افزايش مى‌يابد كه از يك فرد و دو فرد و يك گروه فراتر مى‌رود، و شخصيّتش معادل يك امّت بزرگ مى‌شود.

ب) ابراهيم عليه السلام رهبر، مقتدا و معلّم بزرگ انسانيّت بود، و به همين جهت به او «امّت» گفته شده است؛ زيرا امّت (به معناى اسم مفعولى) به كسى گفته مى‌شود كه مردم به او اقتدا كنند و رهبريش را بپذيرند.

البتّه ميان اين معنا و معناى اوّل، پيوند معنوى خاصّى برقرار است؛ زيرا كسى كه پيشواى صدق و راستى براى ملّتى شود، در همه اعمال آنها شريك و سهيم است و گويى خود امّتى است.

ج) ابراهيم عليه السلام در آن زمان كه هيچ خداپرستى در محيطش نبود، و همگى در منجلاب شرك و بت‌پرستى غوطه‌ور بودند، تنها موحّد و يكتاپرست بود. پس او به تنهايى امّتى، و مشركان محيطش امّت ديگر بودند.

د) ابراهيم عليه السلام سرچشمه پيدايش امّتى بود و به همين سبب نام امّت بر او گذارده شد.

و هيچ اشكالى ندارد كه اين كلمه كوچك، يعنى امّت، تمام اين معانى بزرگ را در خود جمع كند. آرى ابراهيم عليه السلام يك امّت بود، يك پيشواى بزرگ بود، يك‌