ستارگان منبع نور است كه از چشم شعاعى نورانى خارج مى ‌شود و به جسم مقابل مى ‌خورد و به اين وسيله عمل «ديدن» انجام مى ‌شود. اين عقيده منسوب به افلاطون و جالينوس است كه خواجه نصيرالدين طوسى و عده ديگرى از دانشمندان اسلامى به آن اعتقاد داشتند.

صدر المتألهين فيلسوف معروف معتقد بود حقيقت ديدن ماوراء يك عمل طبيعى است و يك نوع فعاليت ابداعى نَفْس مى ‌باشد و عمل فيزيكى تنها مقدمه آن را آماده مى ‌كنند. بر طبق اين نظريه هر دو نظر فوق فقط عمل طبيعى و فيزيكى چشم را توجيه مى ‌كند و نه حقيقت «ديدن» را.

اما دانشمندان علوم طبيعى در دو زمينه «نور» و «كيفيت ساختمان چشم» تحقيقات وسيعى كرده‌اند.

بر اساس اين تحقيقات هر دو نظريه غلط است. چشم مانند يك دوربين عكاسى است. اشعه از جسم مرئى به داخل وارد شده و از حجاب قرنيه و مايه زلاليه و صفحه عنبيه گذشته، داخل سوراخ مردمك شده و از عدسى عبور مى ‌كند. طبق خاصيت عدسى در نقطه‌اى معين تصويرى از نور ايجاد مى ‌شود كه آن نقطه به «نقطه زرد» موسوم است و تصوير در آنجا واقع مى ‌شود.

اين نظريه با وجود اين كه نظر قدما را رد مى ‌كند و مبتنى بر تحقيقات دقيق علمى است اما باز فقط عمل فيزيكى دستگاه چشم را بيان مى ‌كند و نظريه صدر المتألهين درباره حقيقت «ديدن» به قوت خود باقى مى ‌ماند.

66- علم حصولى يعنى علمى كه واقعيت علم، با واقعيت معلوم دوتاست. مانند علم ما به خورشيد و زمين و درخت كه علم ما به آنها به واسطه تصورى است كه از آنها داريم.

در اين مورد واقعيت علم، همان تصور موجود در ذهن ماست. ما صورتى از چهره دوست خود در حافظه داريم كه با احضار آن قادريم چهره او را به ياد آوريم. بديهى است كه در حافظه ما فقط يك تصوير ذهنى وجود دارد و نه چهره واقعى دوست ما.

67- استدلال دكارت مبتنى است بر اثبات وجود نفس بر اساس وجود