لَانْفَضُّوا مِنْ حَولِكَ‌. [1] «فظّ» و «غليظ القلب» هر دو تقريباً داراى يك معنا هستند و مفهوم آنها خشونت و تندخويى و سنگدلى است، ولى بعضى در ميان اين دو چنين فرق گذاشته‌اند كه‌ «فظّ» به معناى خشونت در گفتار است در حالى كه‌ «غَلِيظَ الْقَلْب» اشاره به خشونت در عمل مى‌باشد.

بعضى گفته‌اند: « «فظّ» اشاره به خشونت ظاهرى- اعم از قول و فعل- است و «غليظ القلب» اشاره به خشونت باطنى و قلبى كه سرچشمه انواع خشونت‌ها مى‌باشد.

نقطه مقابل اين دو وصف، ملايمت و محبت و نرمش در رفتار و گفتار است كه جاذبه عجيبى در همه قشرها دارد.

از نظر محققان تاريخ وجود اين اوصاف در شخص پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم يكى از عوامل مهم سرعت پيشرفت اين آيين بود؛ مخصوصاً در محيطى كه همه چيز بر محور خشونت دور مى‌زد، و قتل و كشتار، تا چه رسد به خشونت در گفتار، مسأله ساده‌اى به نظر مى‌رسيد، اين ويژگى اخلاقى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم اثر فوق‌العاده‌اى داشت.

در اين زمينه شواهد زيادى در تاريخ زندگى پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم نقل شده كه اگر بخواهيم به ذكر آنها بپردازيم از اصل هدف دور مى‌شويم، و كافى است به يك نمونه توجه كنيم كه در جنگ احد با اين‌كه سخت‌ترين ضربه بر پيكر اسلام و مسلمين- به خاطر عدم انضباط گروهى از تازه مسلمانان و فرار گروه ديگرى- وارد آمد، و علاوه بر شهادت جمعى از بزرگان اسلام شخص پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم نيز شديداً مجروح شد؛ ولى بعد از پايان جنگ پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در برابر مسلمين هيچ‌گونه خشونتى نشان نداد؛ و جز با كلام ليّن با آنها سخن نگفت؛ و حتى در مورد دشمنان جنايت‌كار نيز دعا براى هدايتشان نمود.

تاريخ انبياى ديگر نيز نشان مى‌دهد كه آنها نيز از اين فضيلت مهم انسانى‌

[1]. سوره آل عمران، آيه 159.