دارد (حسى كه با آن صورت محسوسات را درك مى‌كنند) مى‌تواند به اين صورت‌هاى «ذهنى» جنبه «حسى» دهد، و پيامبر آن شخص را به صورت ملكى با چشم ظاهر ببيند و الفاظش را با گوش ظاهر بشنود! (دقت كنيد)

نقدها

اين فرضيه از جهات مختلفى قابل نقد است:

اوّلًا- بر پايه «افلاك» نه گانه بطلميوسى» و «عقول عشره» كه يكى به طور قطع ابطال شده و ديگرى هيچ دليلى براى اثبات آن در دست نيست، بنا شده است و مسلماً چنين فرضيه‌اى قابل قبول نيست و بى‌ارزش است.

ثانياً- اين فرضيه تلاشى است براى راه يافتن، و آگاهى تفصيلى نسبت به مسأله‌اى كه به هر حال از دسترس فكر ما بيرون است (درست مثل اين‌كه فرد نابيناى مادرزادى بخواهد براى واقف شدن بر حقيقت نور و رنگ‌ها فرضياتى با كمك حواس ديگر خود درست كند) و روشن است كه چنين فرضيه‌اى نمى‌تواند موفق باشد،

ثالثاً- اين فرضيه با آياتى از قرآن كه درباره وحى سخن مى‌گويد به هيچ‌وجه هماهنگ نيست، زيرا آيات قرآنى با صراحت مى‌گويد: وحى نوعى رابطه با خدا است، نه با عقل فعال و از طريق الهام به قلب يا به واسطه فرشته وحى (فرشته‌اى كه يك وجود واقعى است و در برابر او ظاهر مى‌شود نه اين‌كه مولود قوه خيال يا تأثير حسّ مشترك است) و يا اين‌كه امواج صوتى را كه خداوند در جسمى ايجاد كرده با گوش مى‌شنود، نه اين‌كه صداها جنبه خيالى داشته باشد، و مولود تأثير قوه خيال يا حسّ مشترك باشد.

بنابراين فرضيه فوق نه از نظر عقلى قابل قبول است و نه از نظر دليل نقل.

نظريه دوّم- بعضى از فلاسفه جديد، وحى را به عنوان يكى از مظاهر شعور