مى‌نشست و هرگز بدون اجازه وارد نمى‌شد».! [1]

4- از روايات ديگرى استفاده مى‌شود كه پيامبر صلى الله عليه و آله با يك توفيق الهى جبرئيل را به خوبى تشخيص مى‌داد، چنان‌كه در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده است كه فرمود:

مَا عَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله انَّ جَبْرَئيلَ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ الَّا بِالْتَّوفِيقِ: «پيامبر صلى الله عليه و آله نمى‌دانست جبرئيل از طرف خداست مگر از طريق توفيق الهى». [2]

5- در حديث ديگرى از ابن عباس تفسيرى براى مسأله مدهوش شدن پيامبر صلى الله عليه و آله به هنگام نزول وحى ديده مى‌شود كه قابل توجه است: او مى‌گويد كَانَ النَّبِىُّ اذَا نَزَلَ عَلَيْهِ الْوَحْىُ وَجَدَ مِنْهُ الَماً شَديداً وَ يَتَصَدَّعُ رأْسَهُ وَ يَجِدُ ثِقْلًا، وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ انَّا سَنُلْقِى عَلَيْكَ قَوْلًا ثقِيلًا، وَ سَمِعْتُ انَّهُ نَزَلَ جَبْرَئِيلُ عَلى‌ رَسُولِ اللَّه صلى الله عليه و آله سِتِّينَ الْفَ مَرَّةٍ: «هنگامى كه وحى بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل مى‌شد احساس درد شديدى مى‌كرد و سر مباركش شديداً درد مى‌گرفت، و در خود سنگينى فوق‌العاده مى‌يافت، و اين همان است كه قرآن مى‌گويد: ما به زودى بر تو گفتار سنگينى القا مى‌كنيم. سپس مى‌افزايد:

من شنيده‌ام كه جبرئيل 60 هزار بار! بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد». [3]

2- وحى در گفتار فلاسفه قديم و جديد

بسيارى از فلاسفه پيشين و امروز، به اين حقيقت توجه نكرده‌اند كه مسأله وحى، ارتباط ويژه‌اى است كه انبيا با ماوراى طبيعت دارند، و علم ما به آن فقط يك علم اجمالى است نه تفصيلى، تنها شبحى از دور مى‌بينيم و يقين به وجود آن پيدا مى‌كنيم، ولى دقيقاً ماهيت آن را نمى‌دانيم.

[1]. علل الشرايع طبق نقل بحار الانوار، جلد 18، صفحه 256.

[2]. بحارلاانوار، جلد 18، صفحه 256.

[3]. بحارالانوار، جلد 18، صفحه 261.