«ام» (مادر) متولّد شده بودند، دست نخورده باقى مانده‌اند.

برخاستن پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم از ميان چنين قومى دليلى بر عظمت مقام و حقانيّت دعوت او است.

ولى بعضى از مفسّران‌ «اميين» را اشاره به مردم مكه مى‌دانند كه‌ «ام القرى» (مادر آبادى‌ها) نام داشت؛ و گاه گفته‌اند: منظور از «اميين» قوم عرب است، آن هم به دليل اين كه درس نخوانده بودند.

ولى معناى اوّل از همه مناسب‌تر است.

سادساً. تعبير به‌ «ضلال مبين» (گمراهى آشكار) رساترين تعبيرى است كه وضع عرب جاهلى را مشخص مى‌كند. آنها در گمراهى بودند، نه گمراهى مخفى و پنهان؛ بلكه گمراهى آشكار از هر نظر؛ آيا بت‌پرستى، فرزندكشى، تعصبات زشت قبيله‌اى، خونريزى مداوم، افتخار به غارتگرى و امثال اين امور گمراهى آشكار نيست؟

سومين آيه باز اشاره به مسأله تعليم و تربيت دارد كه از طريق بعثت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم براى مسلمانان حاصل شد، با اين تفاوت كه مخصوصاً انگشت روى علوم و دانش‌هايى مى‌گذارد كه آگاهى بر آن بدون بعثت پيامبر ممكن نبود؛ و مى‌فرمايد: «همان‌گونه كه رسولى در ميان شما از خودتان فرستاده‌ايم تا آيات ما را بر شما بخواند، و شما را تزكيه و پاك سازد و كتاب بياموزد و آنچه را «امكان نداشت بدانيد به شما تعليم دهد» كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمْ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ‌ [1]

تفسير اين آيه همان است كه در آيات قبل گفتيم، با اين تفاوت كه در ذيل آيه جمله‌اى است كه نشان مى‌دهد پيامبراكرم صلى الله عليه و آله و سلم علومى به انسان‌ها تعليم نمود كه آگاهى بر آن از غير طريق وحى امكان‌پذير نبود. توجه داشته باشيد جمله‌ «لَم تَكُونُوا تَعْلَمُونَ» با جمله‌ «لَمْ تَعْلَمُوا» تفاوت بسيار دارد، دومى مى‌گويد «نمى‌دانستيد» و

[1]. سوره بقره، آيه 151.