3- منظور از «ضالّ» در اين‌جا «گم شده بودن از نظر شخصيت در ميان قوم و جمعيت خويش است» چنان‌كه در حديثى از امام على بن موسى الرضا عليه السلام مى‌خوانيم فرمود: «وَ وَجَدَكَ ضَالًّا، اىْ ضالَّةً فِى قَوْمٍ لَايَعْرِفُونَ فَضْلَكَ فَهَداهُمْ الَيْكَ»: «خداوند تو را گم شده و ناشناخته در ميان قومى يافت كه مقام فضل تو را نمى‌دانستند، و او آنان را به سوى تو هدايت كرد». [1]

همين معنا به تعبير ديگرى در تفسير نورالثقلين از عيون اخبار الرضا عليه السلام آمده است. [2]

اطلاق واژه «ضال» و «ضالة» بر اين معنا معمول است، چنانكه در حديث آمده است: «الْحِكْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ» «دانش گمشده انسان با ايمان است». [3]

به اين ترتيب آيه داراى چند تفسير زنده است كه با مقام عصمت منافات ندارد.

10- پيامبران پيشين به طور عموم‌

در يك آيه از قرآن مجيد نيز تعبيرى در مورد عموم پيامبران ديده مى‌شود كه در مسأله عصمت سؤال‌انگيز است آن‌جا كه مى‌فرمايد: وَ مَا ارْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لَانَبىٍّ الَّا اذا تَمَنَّى الْقَى الشَّيْطَانُ فى امْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلقِى الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‌: «هيچ رسول و پيامبرى را پيش از تو نفرستاديم مگر اين كه هرگاه آرزو (ى پيشبرد اهداف الهىِ خود مى كرد)، شيطان (وسوسه ها و) القائاتى در آن مى افكند؛ امّا خداوند القائات شيطان را از ميان مى برد، سپس آيات خود را استحكام مى بخشد؛ و خداوند دانا و حكيم است» [4].

در اين‌جا ممكن است اين سؤال مطرح شود كه چگونه پيامبران معصوم‌اند در

[1]. مجمع‌البيان، جلد 10، صفحه 506.

[2]. نورالثقلين، جلد 5، صفحه 596.

[3]. نهج‌البلاغه، كلمات قصار، كلمه 80.

[4]. سوره حج، آيه 52.