او تو را يتيم نيافت و پناه داد؟!- و تو را گمشده يافت و هدايت كرد،- و تو را نيازمند يافت و بى نياز نمود» [1].

در تفسير اين آيه و بيان محتواى آن، مفسّران بيانات گوناگونى دارند: افراد كمى آيه را به معناى گمراهى و كفر تفسير كرده‌اند، و حتّى بعضى از مفسّران ناآگاه و بى‌خبر از دلايل عصمت گفته‌اند كه: «پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم چهل سال به آيين قوم خود (آيين بت‌پرستى) بود تا اين‌كه از سوى خداوند هدايت شد».

ولى تمام مفسّران شيعه و جمهور مفسّران اهل سنّت- همان‌گونه كه فخر رازى اعتراف كرده است- اين گونه تفسيرى را براى آيه نپذيرفته‌اند، و جملگى اتفاق بر اين دارند كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم يك لحظه در تمام عمرش كفر نورزيد و مشرك نبود.

اين مفسّران در تفسير آيه بيانات متعددى دارند، و تفسيرهاى زيادى ذكر كرده‌اند كه بالغ بر بيست تفسير مى‌شود كه فخر رازى ذيل آيه مورد بحث همه را جمع‌آورى كرده است، آنچه از ميان آنها قابل توجه است، و با محتواى آيه و ساير آيات قرآن مجيد سازگار مى‌باشد چند تفسير زير است:

1- با توجه به آيه قبل و بعد از آن كه اشاره به دوران كودكى و جوانى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى‌كند، و اشاره به اين است كه تو در آن دوران- كراراً- گم شدى و جانت به خطر افتاد- يك بار مادر رضاعى تو حلميه سعديه بعد از پايان دوران شيرخوارى، تو را به مكه مى‌آورد تا به عبدالمطلب دهد در وسط راه در ميان درّه‌ها گم شدى، و بار دوّم در دره‌هاى مكه آن‌گاه كه در حمايت عبدالمطلب بودى و مرتبه سوّم در آن هنگام كه با عمويت ابوطالب در قافله‌اى به سوى شام مى‌رفتى و در يك شب تاريك و ظلمانى راه را گم كردى و گم شدى- خداوند در تمام اين موارد تو را هدايت فرمود و به آغوش پر مهر جد يا عمويت باز گرداند.

شاهد اين تفسير اين‌كه در آيه قبل از آن اشاره به مسأله يتيمى پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم شده‌

[1]. سوره ضحى، آيه 6 تا 8.