است كه در اين روايت بيان شده. در روايت مى‌فرمايد: ريشه‌هاى حكمت و علم در قلب مى‌رويَد و از قلب بر زبان جريان مى‌يابد و اين درست عكس علوم اكتسابى است، زيرا آنها ابتدا بر زبان جارى و سپس از طريق زبان به قلب وارد مى‌شوند.

چگونه مى‌توان به چنين علمى رسيد؟ از آيات و روايات راه‌هايى مى‌توان استفاده كرد، از جمله:

1. داشتن تقوا: قرآن مى‌فرمايد: « «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرقَانًا»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، براى شما (نورانيّت درون و) وسيله تشخيص حق از باطل قرار مى‌دهد». [1] 2. اخلاص: در حديثى مى‌خوانيم:

«مَن اخلَصَ لِلّهِ اربَعينَ صَباحاً

؛ كسى كه براى خدا چهل روز مخلصانه به سر ببرد خداوند چشمه‌هاى حكمت را از قلبش بر زبانش جارى مى‌گردانَد». از اين روايت استفاده مى‌شود كه سرچشمه علومِ موهبتى و الهى، اخلاص است كه اگر كسى مخلصانه خداوند را اطاعت كند چشمه‌هاى حكمت از قلبش بر زبانش جارى مى‌شود.

3. زهد در دنيا: اين عامل در بخشى از اين روايت بيان شد. حضرت فرمود:

اى ابوذر، اگر كسى اسير چنگال دنيا نباشد، يعنى اسير مال، مقام و هوى‌و هوس نباشد، خداوند سبحان پنج موهبت به او مى‌دهد:

الف) علم افاضه‌اى كه موهبتى است الهى و هيچ خطا و اشتباهى در آن راه ندارد.

ب) بعد از آنكه قلبش دانا شد، بر زبانش هم حكمت جارى مى‌شود.

ج) شناخت و معرفت او نسبت به عيب‌ها و دردهاى دنيا بيشتر مى‌شود.

د) دارو و درمانش را مى‌شناسد.

مى‌دانيد كه براى سلامتى انسان دو چيز لازم است: شناخت درد و شناخت درمان. برخى راه درمان را خوب بلد هستند، ولى درد را تشخيص نمى‌دهند و كسانى هم دردها را خوب مى‌دانند، امّا راه درمان را نمى‌شناسند. مهم اين است‌

[1]. سوره انفال، آيه 29.