بلكه روز جلوه‌گاه اين صفات است. معمولا آثار و حالات انسان در اجتماع براى مردم ظاهر مى‌شود؛ بازتاب آن اعمال شبانه، اين صفات روزانه است، تا در اقيانوس جامعه شناور و شناگر نشوند، حالات روانى آنها شناخته نمى‌شود.

31- حلم و بردبارى‌

اولين صفت حلم و بردبارى شمرده شده، و حاكى از اهميت اين صفت است، ابتدا به تعريف و سپس به نقش سازنده اين صفت در زندگى پرهيزگاران اشاره مى‌كنيم.

براى «حلم» اهل لغت و اخلاق دو تفسير ذكر كرده‌اند:

1- «الحِلمُ ضَبْطُ النّفس عَنْ هَيَجانِ الغَضَب» «حلم كنترل كننده نفس از هيجان قوه غضب است».

2- «الحِلمُ هو التَثَّبُّت فى الامور»: «حلم ثابت بودن در امور است».

اين تفسير دوم نسبت به همه چيز است نه فقط غضب، يعنى اعتدال در امور كه از اعتدال قواى نفس سرچشمه مى‌گيرد، ايستادن و حوصله كردن براى رسيدن به حقائق و عدم شتابزردگى و از جمله استقامت در مقام غضب است (نه سست شوى و نه از كوره در بروى) حلم را فضيلت و صفت حميده‌اى مى‌دانند، كه حد وسط (مهانة) و (افراط در غضب) مى‌باشد، و اين صفت از جنود عقل است، چنانكه مقابل اين صفت (سفة) است كه از جنود جهل است. در حديثى از امام صادق (عليه السلام) در كافى آمده است: حلم نشانه عقل و عدم آن نشانه سفاهت و بيخردى است. [1]

گفته‌اند در حال عصبانيت نه تصميم، نه تنبيه، نه اقدام، كه بعداً پشيمانى دارد زيرا اين سه در حال عصبانيت بى حساب است، و بدانيد بعد كفاره آن را پس مى‌دهيد. من بارها تجربه كرده‌ام كه در حال عصبانيت عقل درست كار نمى‌كند، و

[1]. شرح نهج‌البلاغه خوئى و ابن ميثم ذيل همين فراز ..