تو نمى‌دانى آن گردنه چيست؟ آزاد كردن برده است، يا اطعام كردن در روز گرسنگى، يتيمى از خويشاوندان يا مستمندى به خاك افتاده را». [1]

خداوند سه عضو مهم براى شناخت و معرفت را نام برده، و سپس به نعمت باطنى و وجدان و فطرات اشاره كرده كه به سبب آن از درون جان، خوبيها و بديها را درك مى‌كنيم، و وجدان انسان گواه است كه: «هديناه النجدين».

از اين گردنه انسان با اين وسائل نگذشت، چه ميدانى منظور از گردنه «صعف العبور» چيست فكّ رقبه و آزاد ساختن گردنها از طوقهاست اين هدف انبياء (عليهم السلام) و اولياء الهى بوده است، رهائى از اين اسارتها و گردنه‌ها در دنيا، رهائى از گردنه آخرت را به دنبال دارد.

در حديثى از پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) آمده‌

: «انَّ امامَكم عَقَبَة كَؤداً لا يَجوزها المُثَقَّلُون و انَا اريدُ انْ اخَفَّفَ عنكم تلك العَقَبَة»:

«پيش روى شما گردنه صعب العبورى است كه افراد سنگين بار از آن نمى‌گذرند، و من مى‌خواهم بار شما را براى عبور از اين گردنه سبك كنم». [2]

آيا اين فكّ رقبه در آيه فقط اشاره به بردگى است؟ ظاهر آيه چنانكه مفسّرين گفته‌اند، چنين است و جا دارد بگويم، چقدر بر ضد اسلام فرياد زدند كه بردگى و برده‌دارى را تجويز كرده، و پيامبر (صلى الله عليه وآله) بردگى را نفى نكرده است، چقدر بى‌اطلاعى است اگر كسى كلمات پيامبر (صلى الله عليه وآله) را در ترغيب به آزادى برده‌ها ننگرد، و چقدر بى‌شرمى است كه بنگرد و ساكت باشد، و يا انكار كند، كلمات پيامبر (صلى الله عليه وآله) و ائمه (عليهم السلام) مملوّ از امر به آزاد كردن برده است، حتى اسلام براى كفارات، آزادى برده را به عنوان كفاره ذكر كرده است و كسى كه در تاريخ تتبع كند، بر او پوشيده نمى‌ماند كه پيامبر (صلى الله عليه وآله) از هر فرصتى براى برده‌زدائى و آزادى انسانها استفاده مى‌كرد كه او براى اين مبعوث شده بود.

[1]. سوره البلد، آيه 8 تا 16.

[2]. مجمع البيان و تفسير نمونه در ذيل اين آيات آورده‌اند ..