كه نه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله تنها مبعوث به اهل «مكّه» بود، و نه سوره «جمعه» در «مكّه» نازل شده است. بعضى از مفسران نيز، آن را به معناى‌ «امّت عرب» در مقابل‌ «يهود» و ديگران تفسير كرده‌اند. [1]

[أَنَاب:]

«جَسَداً ثُمَّ أَنَابَ»

«أَنَاب» از مادّه‌ «إنابه» به معناى بازگشت به سلامت است. [2]

[إِنَابه:]

«دَعَوْا رَبَّهُمْ مُّنيبينَ إِلَيْهِ»

«إِنَابه» از مادّه‌ «نوب» به معناى بازگشت مكرّر به چيزى است؛ و اشاره لطيفى به اين معنا مى‌باشد كه پايه و اساس در فطرت انسان، توحيد و خداپرستى است، و شرك امر عارضى است كه وقتى از آن قطع اميد مى‌كند خواه ناخواه به سوى ايمان و توحيد بازمى‌گردد. [3]

[إِنَاث:]

«مِنْ دُونِهِ إِلّآ إِنَاثاً»

«إِنَاث» جمع‌ «انثى» از مادّه‌ «انَث» (بر وزن ادب) به معناى موجود نرم و قابل انعطاف است؛ و لذا هنگامى كه آهن در آتش نرم شود، عرب مى‌گويد: «أَنَثَ الْحَدِيْدُ» و اگر به جنس زن، اناث و مؤنث گفته مى‌شود، به خاطر آن است كه جنس لطيف‌تر و انعطاف‌پذيرترى است.

ولى بعضى از مفسران معتقدند كه قرآن در اينجا اشاره به بت‌هاى معروف قبائل عرب مى‌كند كه هر كدام براى خود بتى انتخاب كرده، اسم مؤنثى را بر آن نهاده بودند. [4]

[أَنَام:]

«وَالأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنَامِ»

«أَنَام» از مادّه‌ «أنَم» را بعضى، به معناى‌ «انسان‌ها» و بعضى، به معناى‌ «انس و جنّ» و گاه آن را به معناى‌ «هر موجود ذى‌روح» تفسير كرده‌اند. البته، جمعى از ارباب لغت و مفسران، آن را به مطلق‌ «خلق» نيز تفسير كرده‌اند؛ ولى، قرائن موجود و خطاب‌هاى سوره كه متوجّه انس و جنّ است نشان مى‌دهد كه منظور از آن در اينجا همان انس و جنّ است. [5]

[أنبات:]

«وَأَنْبَتْنَا فيها مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مَّوْزُونٍ»

ممكن است منظور از «انبات» (روياندن) در اينجا معناى وسيعى باشد كه همه مخلوقاتى را كه خداوند در زمين ايجاد كرده است، فرا گيرد.

«انبات» و رويانيدن، در مورد انسان، به‌

[1]. آل عمران، آيه 75 (ج 2، ص 720)؛ جمعه، آيه 2 (ج 24، ص 117)

[2]. ص، آيه 34 (ج 19، ص 300)

[3]. روم، آيه 33 (ج 16، ص 457)

[4]. نساء، آيه 117 (ج 4، ص 179)

[5]. رحمن، آيه 10 (ج 23، ص 121)