است كه‌ «إِنْ» حرف شرط است و «مَا» براى تأكيد شرط آمده است. [1]

[أمّ القرى‌:]

«لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى‌»

«امّ القرى‌» كه يكى از نام‌هاى‌ «مكّه» است از دو واژه تركيب يافته‌ «امّ» كه در اصل به معناى‌ «اساس و ابتداء و آغاز» هر چيزى است، و مادر را هم به همين جهت‌ «امّ» مى‌گويند كه اساس و اصل فرزندان است. و «قُرى‌» جمع‌ «قَرْيه» به معناى هرگونه آبادى و شهر است، اعم از شهرهاى بزرگ و كوچك يا روستاها، و شواهد زيادى نيز در قرآن بر اين معنا وجود دارد. [2]

[أمّ الكتاب:]

«إِنَّهُ في‌ أُمِّ الْكِتابِ»

«امّ الكتاب» (كتاب مادر) به معناى كتابى است كه اصل و اساس همه كتب آسمانى مى‌باشد؛ و همان لوحى است كه نزد خداوند از هرگونه تغيير و تبديل و تحريفى محفوظ است. اين همان كتاب‌ «علم پروردگار» است كه نزد او است و همه حقايق عالم و همه حوادث آينده و گذشته، و همه كتب آسمانى در آن درج است، و هيچ كس به آن راه ندارد، جز آنچه را كه خدا بخواهد افشا كند. [3]

[إِمام:]

«إِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبينٍ»

«إِمام» به‌معناى راه و جاده است (زيرا از ماده‌ «أَمّ» به معناى قصد كردن گرفته شده، چون انسان براى رسيدن به مقصد، از راه‌ها عبور مى‌كند). [4]

[إِمَامٍ مُبِيْنٍ:]

«إِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُّبينٍ»

در تفسير جمله‌ «إِنَّهُمَا لَبِإِمَامٍ مُبِينٍ» مشهور و معروف همين است كه اشاره به شهر قوم لوط و شهر اصحاب الايكه مى‌باشد؛ و كلمه‌ «امام» به معناى راه و جاده است. اين احتمال‌ را نيز بعضى داده‌اند كه منظور از «امَامٍ مُبِيْنٍ» همان لوح محفوظ باشد به قرينه آيه 12 سوره‌ «يس»، ولى اين احتمال بسيار بعيد است؛ چرا كه قرآن مى‌خواهد براى مردم درس عبرت بيان كند، و بودن نام اين دو شهر، در «لوح محفوظ» نمى‌تواند تأثيرى در عبرت‌گيرى مردم داشته باشد؛ در حالى كه بودن اين دو شهر بر سر راه كاروان‌ها و ساير رهگذران، مى‌توانست اثر عميقى در آنها بگذارد، لحظه‌اى در آنجا درنگ كنند، و بينديشند و دل عبرت‌بينشان از ديده نظر كند و اين سرزمين بلا ديده را آينه عبرت داند، گاهى در كنار سرزمين قوم لوط و گاهى در كنار سرزمين اصحاب‌

[1]. اعراف، آيه 35 (ج 6، ص 199)

[2]. شورى‌، آيه 7 (ج 20، ص 379)

[3]. زخرف، آيه 4 (ج 21، ص 21)

[4]. حجر، آيه 79 (ج 11، ص 139)