«بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُوا»

«اقسط» از مادّه‌ «قِسْط- إقساط» ثلاثى مزيد و به معناى عدالت و دادن سهم عادلانه هر كس به خود او است. [1]

[أَقْطار:]

«أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ»

«أَقْطار» جمع‌ «قطر» به معناى اطراف چيزى است. [2]

[أَقْفال:]

«عَلى‌ قُلُوبٍ أَقْفالُهآ»

«أَقْفال» جمع‌ «قفل» در اصل از مادّه‌ «قفول» به معناى بازگشت كردن، يا «قفيل» به معناى شى‌ء خشك است؛ و از آنجا كه وقتى در را ببندند و بر آن قفل زنند، هر كس بيايد، از آنجا بازمى‌گردد، و همانند موجود خشك و صلب، چيزى در آن نفوذ نمى‌كند، اين كلمه به اين ابزار مخصوص اطلاق شده است. [3]

[أقم:]

«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ»

«أقم» از مادّه‌ «اقامه» به معناى صاف و مستقيم كردن و بر پا داشتن است. [4]

[أقنوم:]

«اقنوم» به معناى اصل و ذات، و جمع آن‌ «اقانيم» است. [5]

[أَقْوات:]

«وَ قَدَّرَ فيهآ أَقْواتَها»

«اقوات» از مادّه‌ «قُوت» به معناى مواد غذايى مى‌باشد. [6]

[أَقْوَم:]

«يَهْدي لِلَّتي‌ هِيَ أَقْوَمُ»

«أَقْوَم» از مادّه‌ «قيام» گرفته شده است؛ و از آنجا كه انسان هنگامى كه مى‌خواهد فعاليت پى‌گيرى انجام دهد، قيام مى‌كند و به كار مى‌پردازد، از اين نظر، «قيام» كنايه از حسن انجام امور و آمادگى براى فعاليت آمده است.

ضمناً، «استقامت» كه از همين ماده گرفته شده و «قيم» كه آن هم از اين ماده است به معناى صاف، مستقيم، ثابت و پا بر جا است. و از آنجا كه‌ «أَقْوَم» «افعل تفضيل» است؛ به معناى صاف‌تر، مستقيم‌تر و پابرجاتر مى‌آيد. و به اين ترتيب مفهوم آيه فوق چنين است: «قرآن به طريقه‌اى كه مستقيم‌ترين، صاف‌ترين و پابرجاترين طرق است، دعوت مى‌كند». و «قيل» به معناى‌ «سخن گفتن» است كه در اينجا اشاره به ذكر خدا و تلاوت قرآن است. [7]

[1]. حجرات، آيه 9 (ج 22، ص 177)

[2]. رحمن، آيه 33 (ج 23، ص 160)

[3]. محمّد، آيه 24 (ج 21، ص 486)

[4]. روم، آيه 30 (ج 16، ص 440)

[5]. مائده، آيه 73 (ج 5، ص 49)

[6]. فصّلت، آيه 10 (ج 20، ص 243)

[7]. اسراء، آيه 9 (ج 12، آيه 50)؛ مزمّل، آيه 6 (ج 25، ص 181)