[إقْتَتَلُوا:]

«اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا»

«اقْتَتَلُوا» از مادّه‌ «قتال» به معناى جنگ است؛ ولى در اينجا قرائن گواهى مى‌دهد كه هرگونه نزاع و درگيرى را شامل مى‌شود، هر چند به مرحله جنگ و نبرد نيز نرسد. بعضى از شأن نزول‌ها كه براى آيه نقل شده نيز اين معنا را تأييد مى‌كند. [1]

[إِقْتَحَمَ:]

«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ»

تعبير به‌ «اقْتَحَمَ» از مادّه‌ «اقتحام» است در اصل به معناى ورود در كار سخت و خوفناك يا دخول و گذشتن از چيزى با شدت و مشقت است؛ و اين نشان مى‌دهد گذشتن از اين گردنه كار آسانى نيست. و تأكيدى است بر آنچه در آغاز سوره آمده است، كه مى‌فرمايد: «ما انسان را در درد و رنج آفريديم»؛ هم زندگى او توأم با رنج است و هم اطاعت فرمان پروردگار، توأم با مشكلات مى‌باشد. [2]

[إقتراف:]

«مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً»

«اقتراف» در جمله: وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيْها حُسْناً: «هر كس حسنه‌اى را كسب كند، ما بر حسن آن مى‌افزاييم» در اصل از «قرف» (بر وزن حرف) به معناى كندن پوست اضافى از درخت يا پوست‌هاى اضافى از زخم است كه گاه مايه پيراستن و بهبودى مى‌گردد. اين كلمه بعداً در اكتساب به كار رفته، اعم از اين كه اكتساب خوبى باشد يا بدى.

ولى به گفته‌ «راغب»، اين واژه در بدى‌ها بيش از خوبى‌ها به كار مى‌رود (هر چند در آيه مورد بحث در خوبى‌ها به كار رفته). لذا ضرب المثلى در عرب معروف است كه مى‌گويند: أَلْإِعْتِرافُ يُزِيْلُ الاقْتِرافُ: «اعتراف به گناه، گناه را از بين مى‌برد».

جالب اين كه، در بعضى از تفاسير از «ابن عباس» و يكى ديگر از مفسران نخستين به نام‌ «سدّى» نقل شده، كه منظور از «اقتراف حسنة» در آيه شريفه، مودّت آل محمّد صلى الله عليه و آله است. [3]

[إقْتَرَبَ:]

«اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ»

كلمه‌ «اقْتَرَبَ» از مادّه‌ «قُرْب- إِقتراب» تأكيد بيشترى از «قرب» دارد و اشاره به اين است كه اين حساب بسيار نزديك شده. [4]

[أقسط:]

[1]. حجرات، آيه 9 (ج 22، ص 175)

[2]. بلد، آيه 11 (ج 27، ص 42)

[3]. شورى‌، آيه 23 (ج 20، ص 447)

[4]. انبياء، آيه 1 (ج 13، ص 385)