[مَرَدُوا:]

«أَهْلِ الْمَدينَةِ مَرَدُوا»

«مَرَدُوا» از مادّه‌ «مرد»، (بر وزن سرد)، به معناى طغيان و سركشى و بيگانگى مطلق مى‌باشد، و در اصل به معناى «برهنگى و تجرد» آمده، و به همين جهت به پسرانى كه هنوز مو در صورتشان نروييده است‌ «أمرد» مى‌گويند.

«شجرة مرداء» يعنى درختى كه هيچ برگ ندارد، و «مارد» به معناى شخص سركش است، كه به كلّى از اطاعت فرمان خارج شده است.

بعضى از مفسران و اهل لغت، اين ماده را به معناى‌ «تمرين» نيز گرفته‌اند (از جمله در «تاج العروس» و «قاموس» تمرين، يكى از معانى آن ذكر شده است). [1]

و اين، شايد به خاطر آن باشد كه تجرد مطلق از چيزى، و خروج كامل از آن بدون ممارست و تمرين ممكن نيست.

[مُرْسا:]

«أَيَّانَ مُرْساها»

«مُرْسا» به معناى مصدر ميمى، هم اسم زمان و مكان، و هم به معناى اسم مفعول آمده است، از مادّه‌ «ارساء»؛ در اينجا معناى مصدرى دارد و به معناى وقوع و ثبوت و پا بر جا شدن است. اين تعبير در مورد پهلو گرفتن كشتى، و همچنين حالت ثبات كوه‌ها در روى زمين نيز آمده است، مانند: «وَ قالَ ارْكَبُوا فِيها بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها» (هود، آيه 41).

و جمله‌ «أَيَّانَ مُرْساها» مفهومش اين است:

در چه زمانى قيامت وقوع پيدا مى‌كند و ثابت مى‌شود؟ [2]

[مِرْصاد:]

«جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصاداً»

«مِرْصاد» اسم مكان است به معناى جايگاهى كه در آن كمين مى‌كنند، «راغب» در «مفردات» مى‌گويد: «مرصد» (بر وزن مرقد) و «مرصاد» هر دو يك معنا دارند، با اين تفاوت كه «مرصاد» به مكانى گفته مى‌شود كه مخصوص كمين است.

بعضى نيز گفته‌اند: «صيغه مبالغه» است، به معناى كسى كه بسيار كمين مى‌كند، مانند «معمار» كه به معناى شخصى است كه بسيار عمران و آبادى مى‌كند. البته، معناى اول هم مشهورتر است و هم مناسب‌تر. [3]

[مَرْصَد:]

[1]. توبه، آيه 101 (ج 8، ص 148)

[2]. اعراف، آيه 187 (ج 7، صفحات 58، 59)؛ هود، آيه 41 (ج 9، ص 126)؛ نازعات، آيه 42 (ج 26، ص 123)

[3]. نبأ، آيه 21؛ فجر، آيه 14 (ج 26، صفحات 52، 474)