[مُثْقَل:]

«مِن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ»

«مُثْقَل» از مادّه‌ «اثقال» به معناى تحميل مشقت و بار گران است و از مادّه‌ «ثقل» به معناى سنگينى است. [1]

[مُثْقَلَة:]

«وَ إِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ»

«مُثْقَلَة» به معناى «سنگين بار» است، و منظور در اينجا كسى است كه بار گناهان بر دوش مى‌كشد. [2]

[مَثَل:]

«مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَّعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ»

«مَثَل» در لغت عرب، هر سخنى است كه حقيقتى را مجسم سازد، و يا چيزى را توصيف كند، و يا چيزى را به چيز ديگر تشبيه نمايد. و به سخنى مى‌گويند كه در ميان مردم به عنوان عبرت رائج و جارى مى‌شود، و از آنجا كه ماجراى زندگى فرعون و فرعونيان و سرنوشت دردناك آنها درس عبرت بزرگى بود، در سوره‌ «زخرف» به عنوان «مثل» براى آيندگان ياد شده است. [3]

[مَثُلاتُ:]

«مِن قَبْلِهِمُ الْمَثُلاتُ»

«مَثُلاتُ» جمع‌ «مثله» (به فتح ميم و ضم ثاء) به معناى بلاها و كيفرهايى است كه بر امت‌هاى پيشين وارد شد، آن چنان كه ضرب المثل گرديد. [4]

[مُثْلى‌:]

«وَ يَذْهَبا بِطَريقَتِكُمُ الْمُثْلى‌»

«مُثْلى‌» از مادّه‌ «مثل» در اينجا به معناى عالى و افضل است‌ (أَى الأَشْبَهُ بِالْفَضِيْلَةِ). [5]

[مثمود:]

«وَ ثَمُودَ الَّذينَ جابُوا»

«مثمود» از مادّه‌ «ثَمُود» به كسى مى‌گويند كه از او زياد مطالبه اموال كنند، به اندازه‌اى كه اموالش نقصان پذيرد. [6]

[مَثْنى‌ وَ فُرادى‌:]

«تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى‌ وَ فُردَى‌»

تعبير به‌ «مَثْنى‌ وَ فُرادى‌» (دو، دو، يا يك، يك) اشاره به اين است كه، انديشه و تفكر بايد دور از غوغا و جنجال باشد، مردم به صورت تك نفرى، يا حداكثر دو نفر دو نفر، قيام كنند، و فكر و انديشه خود را به كار گيرند، چرا كه تفكر در ميان جنجال و غوغا عميق نخواهد بود، به خصوص اين كه، عوامل خود خواهى و تعصب، در راه دفاع از اعتقاد خود، در حضور جمع، بيشتر پيدا مى‌شود. بعضى از مفسران، نيز احتمال‌

[1]. طور، آيه 40 (ج 22، ص 469)؛ قلم، آيه 46 (ج 24، ص 424)

[2]. فاطر، آيه 18 (ج 18، ص 245)

[3]. زمر، آيه 27 (ج 19، ص 462)؛ زخرف، آيه 56 (ج 21، ص 103)

[4]. رعد، آيه 6 (ج 10، ص 150)

[5]. طه، آيه 63 (ج 13، ص 260)

[6]. فجر آيه 9 (ج 26، ص 470)