[لَمْ‌تَغْنَ:]

«كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ»

«لَمْ‌تَغْنَ» از مادّه‌ «غنا»، به معناى اقامت كردن در مكانى است، بنابراين جمله‌ «لَمْ‌تَغْنَ بِالْأَمْسِ» يعنى: «ديروز در اين مكان نبوده است».

كنايه از اين است كه چيزى به كلّى از ميان برود، آن‌چنان كه گويى هرگز وجود نداشته! [1]

[لَمْح:]

«إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ»

«لَمْح» (بر وزن مسح) در اصل به معناى درخشيدن برق است، سپس به معناى نگاه سريع آمده است. [2]

[لمز:]

«وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ»

بعضى فرق ميان‌ «همز» و «لمز» را چنين گفته‌اند: «لمز»، شمردن عيوب افراد است در حضور آنها، و «همز»، ذكر عيوب در غياب آنها است، و نيز گفته‌اند كه «لمز» عيب‌جوئى با چشم و اشاره است، در حالى كه «همز» عيب‌جوئى با زبان است. [3]

[لُمَزَة:]

«وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ»

«لُمَزَة» صيغه مبالغه است (صيغه مبالغه غير از اوزان ششگانه معروف به وزن‌هاى ديگر نيز مى‌آيد، از جمله همين وزن است كه اشباه و نظائرى نيز در لغت عرب دارد، مانند: «ضَحِكَة» به معناى كسى كه بسيار خندان است)، و از مادّه «لمز» (بر وزن رمز) در اصل، به معناى غيبت كردن و عيب‌جوئى نمودن است.

در اين كه آيا اين واژه و واژه‌ «هُمَزة» به يك معناست، و به غيبت‌كنندگان و عيبجويان اشاره مى‌كند؟ يا در ميان اين دو فرقى است؟ مفسران احتمالات زيادى داده‌اند:

بعضى آنها را به يك معنا گرفته‌اند، و بنابراين، ذكر اين دو با هم براى تأكيد است.

ولى، بعضى گفته‌اند: «همزه» به معناى غيبت كننده و «لمزه» به معناى عيب‌جو است. بعضى ديگر، «همزه» را به معناى كسانى كه با اشارت دست و سر عيب‌جوئى مى‌كنند و «لمزه» را به معناى كسانى كه با زبان اين كار را انجام مى‌دهند، دانسته‌اند.

بعضى «اولى» را اشاره به عيبجوئى روبرو، و «دومى» را به عيبجوئى پشت سر مى‌دانند. بعضى، اولى را به معناى عيبجوئى آشكار، و دومى را عيبجوئى پنهان و با اشاره چشم و ابرو شمرده‌اند. و گاه گفته شده: هر دو به معناى كسى است كه مردم را با القاب زشت و زننده ياد مى‌كند.

ولى از مجموع كلمات ارباب لغت استفاده‌

[1]. يونس، آيه 24 (ج 8، ص 329)

[2]. نحل، آيه 77 (ج 11، ص 361)

[3]. حجرات، آيه 11 (ج 22، ص 188)